Książka wszystkich rzeczy, Guus Kuijer, przekład Jadwiga Jędryas, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2016 r., ISBN: 978-83-65341-06-8, wiek 9+
– Kim właściwie chciałbyś zostać?
– Szczęśliwym – odpowiedział Thomas. – Jak dorosnę, zostanę szczęśliwym.
Pani Van Amersfoort zaskoczona obróciła się do Thomasa. Popatrzyła na niego ze śmiechem i oznajmiła:
– To cholernie dobry pomysł. A wiesz, kiedy zaczyna się szczęście? Wtedy, kiedy człowiek przestaje się bać.
Głównym tematem książki Guusa Kuijera jest przemoc domowa, ale „Książka wszystkich rzeczy” jest na tyle wielowątkowa, a przekaz na tyle uniwersalny, że absolutnie nie jest to wyłącznie terapeutyczna lektura dla dzieci z domów dotkniętych przemocą.
Bohaterem jest Thomas, wrażliwy dziewięciolatek, obdarzonym ogromną wyobraźnią. Tata Thomasa pracuje a mama zajmuje się domem i dziećmi. Jest jeszcze nastoletnia Margot. Zdaniem sąsiadów bardzo spokojna, porządna rodzina. Klopperowie chodzą w każdą niedzielę do kościoła na długie nabożeństwa i przed każdym posiłkiem czytają pismo święte. Ojciec, powołując się na słowo boże, wymusza na żonie i dzieciach bezwzględne posłuszeństwo. Oczywiście dla ich dobra. Dba o ich zbawienie twardą ręką, pasem i drewnianą warząchwią. Przejmujące są sceny przemocy psychicznej, kiedy ojciec sięga po Biblię, a cała zgromadzona przy stole rodzina zamiera w oczekiwaniu, aż ojciec im uświadomi, co tym razem w ich zachowaniu nie spodobałoby się Bogu. Ofiary reagują różnie. Matka milcząc chroni oprawcę, „żeby tylko sąsiedzi nie dowiedzieli się, byle krewni nie zauważyli…” a Margot przybiera maskę głupiutkiej, wiecznie chichoczącej nastolatki. Thomas swoje razy przyjmuje cierpliwie, ale nie może znieść, kiedy ojciec bije matkę. Chłopiec wyobraża sobie, że anioły zakrywają wtedy oczy skrzydłami i na całym świecie zaczyna padać deszcz. Thomas często ucieka do świata swojej wyobraźni. Widzi wróble, które grają na trąbkach, tropikalne rybki pływające w amsterdamskich kanałach, deszcz żab, albo Jezusa, który wpada do niego, żeby pogawędzić i pożartować (Jezus jest tu przeciwieństwem starego Kloppera – jest wyrozumiały, współczujący, wybaczający, kieruje się miłością). Chłopiec podkochuje się w Elizie, której skórzana noga skrzypi podczas chodzenia i zapisuje swoje przeżycia i przemyślenia w zeszycie zatytułowanym „Książka wszystkich rzeczy”.
Pewnego dnia Thomas poznaje panią Van Amersfoort, której boją się wszystkie dzieci z sąsiedztwa i nazywają ją czarownicą. Sąsiadka rozmawia z nim, częstuje oranżadą i pożycza książkę „o chłopcu, który nie chciał się bać i walczył z niesprawiedliwością na świecie”. Thomas nie wie, czy może zabrać książkę do domu, bo stary Klopper uważa, że „jest tylko jedna prawdziwa księga na tym świecie”. To spotkanie i list napisany przez sąsiadkę stanie się przełomem w życiu Thomasa i jego rodziny. Autor nie zaserwuje czytelnikom happy endu w postaci spektakularnej przemiany ojca, ale pokaże wszystkim Thomasom tego świata (i ich mamom), że można przestać się bać. Trzeba tylko przełamać wstyd (bo to nie ofiara powinna się wstydzić) i zacząć głośno mówić o swojej krzywdzie. A wtedy okaże się, że oprawca jest małym, zalęknionym człowieczkiem, który ukrywa się za wielkimi ideami i odreagowuje swoje frustracje na słabszych. Więcej nie zdradzę. Powiem tylko, że Thomas założy klub miłośników czytania książek i… będzie szczęśliwy.
Historia Thomasa zachęca ofiary przemocy do przełamania wstydu i strachu i zawalczenia o swoje szczęście. To również apel o uważność na problemy innych i ludzką solidarność. To także rzecz o pozorach. O zachowywaniu pozorów i o ocenianiu po pozorach. O fanatyzmie religijnym i wykorzystywaniu religii do legitymowania zła. I o sile kobiet: pani van Amersfoort, ciotki Pii i Margot. Świetna jest scena, kiedy kobiety w różnym wieku przychodzą do domu Thomasa na wieczorek literacki a stary Klopper zdaje sobie sprawę, że stracił władzę nad rodziną i zaczyna się kurczyć ze strachu.
W książce Guusa Kuijera brutalna rzeczywistość miesza się z magicznymi, symbolicznymi obrazami a smutek z humorem. Całość napisana pięknym, poetyckim językiem. Autor jest laureatem nagrody im. Astrid Lindgren za całokształt twórczości adresowanej do dzieci.
Temat przemocy domowej porusza też książka Dom nie z tej ziemi i Zły Pan, a dla młodszych książka Małe