Bardzo często otrzymuję pytania od nauczycieli i bibliotekarzy o polecane scenariusze zajęć z elementami biblioterapii. Postanowiłam stworzyć na stronie osobną zakładkę ze scenariuszami do wykorzystania podczas zajęć z dziećmi i młodzieżą. Bardzo dziękuję moim wspaniałym koleżankom biblioterapeutkom, że zechciały podzielić się z czytelnikami biblioteczki-apteczki sprawdzonymi w praktyce scenariuszami swojego autorstwa.
Inne warte uwagi scenariusze zajęć biblioterapeutycznych znajdziecie w czasopismach Biblioterapeuta i Biblioterapia w szkole (we wpisie Biblioterapeuta – scenariusze zajęć umieściłam zestawienie ułatwiające wyszukiwanie opublikowanych tam scenariuszy według tematów).
Zachęcam też do przeczytania wpisu Metody pracy z bajkami terapeutycznymi.
- A królik słuchał
Temat: A KRÓLIK SŁUCHAŁ
Scenariusz zajęć przeznaczony jest dla grup dzieci w wieku 6-10 lat. Jego realizacja zajmuje około 60 minut (więcej niż 60 minut jeśli chcemy zrealizować dodatkowe aktywności oznaczone „+”). Potrzebujemy jedynie jeden arkusz brystolu i karty pracy:
– „do pisania listu/apelu do zwierząt” oraz „z wierszem” – dla każdego dziecka;
– karty pracy „emocje Taylora” i „kim jestem, gdy wydarzy się trudność” – dla prowadzącego.
Cele spotkania:
– kształtowanie postawy empatycznej
– uczestnik jest świadomy znaczenia umiejętności słuchania innych
– zwrócenie uwagi na różne sposoby radzenia sobie w trudnej sytuacji
– zwrócenie uwagi na sposoby wspierania innych
Metody pracy:
– pogadanka
– burza mózgów
– zabawa ruchowa
– praca z tekstem i ilustracjami
– metoda dramy
– metoda plakatu
– ekspresja plastyczna
– ekspresja pisemna w formie listu/apelu
Formy pracy:
– praca z całą grupą
– praca indywidulna
– praca w parach
Potrzebne materiały:
– „A królik słuchał” Cori Doerfeld
– arkusz bristolu
– karty pracy: „List do zwierząt” oraz „Wiersz” – dla każdego dziecka;
– karty pracy „Emocje Taylora” i „Kim jestem, gdy wydarzy się trudność” – dla prowadzącego.
PRZEBIEG ZAJĘĆ
Zajęcia rozpoczynamy od zabawy wprowadzającej (dzieci swobodnie biegają). Wyjaśniamy im, że bajka będzie o zwierzętach stąd teraz będą zamieniać się kolejno w: kurczaki, niedźwiedzie, słonie, hieny, strusie, kangury, węże, króliki.
(+) Jeśli chcemy poświęcić na zajęcia więcej czasu dzieci mogą układać przez kilka minut budowlę z klocków.
ODCZYTANIE BAJKI
Zanim odczytamy bajkę pokazujemy dzieciom jej okładkę, a one próbują zgadnąć o czym będzie historia, po wysłuchaniu pomysłów przedstawiamy bohaterów (królika, Taylora), nie zdradzając o czym konkretnie będziemy czytać. Następnie pokazujemy stronę tytułową i pytamy co Taylor może mieć w pudełku.
Odczytanie bajki w całości (z dużym zaangażowaniem intonacyjnym), koniecznie trzeba zwrócić uwagę dzieci na ilustracje i emocje chłopca (dodatkowe uwagi i pytania prowadzącego odnośnie rysunków). Dzieci powinny siedzieć blisko czytającego, cały czas patrzą na ilustracje. Pozwólmy dzieciom kończyć frazę, że każde kolejne zwierzę „sobie poszło” (czytamy tylko kurczaka).
Po zakończeniu bajki warto pokazać ilustrację pierwszej budowli Taylora oraz tej, którą planuje zbudować – dzieci szukają różnic.
WSPÓLNA REFLEKSJA
Propozycje pytań pomocniczych:
– dlaczego Taylor na początku nie miał ochoty korzystać z porad innych zwierząt i nie podobały mu się rady zwierząt?
– jakie uczucia pojawiły się u Taylora po zburzeniu budowli?
– dlaczego zwierzęta odchodziły od Taylora i został sam ze swoim smutkiem?
– czy ktoś może nam narzucać jak swoje zdanie i to jak powinniśmy się czuć? (szczególnie w trudnej sytuacji)
– czego tak naprawdę potrzebował Taylor żeby poradzić sobie z uczuciami, które się pojawiły po zawaleniu się budowli?
– jak zachował się królik?
– jak to się stało, że nie użył żadnego słowa, a pomógł Taylorowi?
– kiedy Taylor odważył się coś powiedzieć?
– jak zaczął się zachowywać Taylor kiedy królik zaczął go słuchać?
– na czym polega prawdziwe wsparcie? (zaakcentować, że królik nie narzucał zdania i uczuć tylko słuchał)
– co było potrzebne oprócz wsparcia królika, aby Taylor zaplanował „zbudować wszystko od nowa”? (mocno zaakcentować, że potrzebny jest „czas”, aby ponownie zacząć planować). Podsumowanie:
Podkreślamy jak ważne jest zrozumienie własnych uczuć i potrzeb, Taylor początkowo nie wiedział jak zareagować, otworzył się dopiero, gdy królik (który zachował się inaczej niż pozostałe zwierzęta) wysłuchał go, gdy przyszedł na to odpowiedni czas
4. SCENKI W PARACH
Wprowadzenie: kto jest nam potrzebny abyśmy sobie dali radę w trudnej sytuacji? Co powinien zrobić aby nas wspierać? A my? Co powinniśmy zrobić, żeby pomóc komuś komu wydarzyło się coś trudnego?
Dzieci dzielą się w pary: jedno dziecko jest Taylorem (opowiada jako Taylor co się stało, jak się z tym czuje), drugie dziecko jest królikiem (robi z dłoni uszka królika, tylko słucha). Zabawa może trwać kilka minut, potem następuje zamiana ról.
Inne wersje scenek:
– dzieci mogą również opowiadać swoje doświadczenia, kiedy wydarzyła im się jakaś trudna sytuacja i sobie z nią poradziły, ale tylko wtedy jeśli same się na to zdecydują;
– jeśli mamy problem z pracą w parach możemy wykonać to ćwiczenie jako grupowe: prosimy ochotnika na środek sali, który będzie Taylorem, a reszta dzieci wtedy jest królikami i słucha
Po zakończeniu zabawy wspólna refleksja:
– w której roli czułeś się lepiej?
– jak to jest być wysłuchanym?
– jak to jest słuchać innych?
– czy słuchanie kogoś jest łatwe? czy łatwo jest być królikiem?
UCZUCIA I EMPATIA
Wspólna refleksja o uczuciach:
– jakie uczucia towarzyszyły Taylorowi w bajce? (z wykorzystaniem ilustracji z książki „A królik słuchał”)
– jak Wy sobie radzicie w trudnych sytuacjach, przykrych wydarzeniach (które się zdarzają i będą się zdarzać w naszym życiu)? Czy reagujecie jak niektóre zwierzęta z bajki? Kim najczęściej wtedy jesteście?
(z wykorzystaniem karty pracy „Kim jestem, gdy wydarzy się trudność”)
(+) Można poświęcić tej części zajęć więcej czasu, jeśli zajdzie taka konieczność, dzieci zazwyczaj wymieniają wiele uczuć, warto przepracować z nimi poszczególne reakcje (smutek, złość, zamyślenie, śmiech, strach, złośliwość).
Wspólna refleksja o empatii:
– co to jest empatia? Dzieci tworzą własne definicje.
Jeśli dzieci pierwszy raz słyszą takie słowo podpowiadamy, że królik był empatyczny. W podsumowaniu rozmowy mówimy, że to umiejętność rozumienie uczuć innych, jest ważna, by prawidłowo zareagować, by komuś pomóc. Gdy wydarzy się taka sytuacja powinniśmy być empatyczni.
WSPÓLNY PRZEPIS
W naszym życiu zdarzają się i będą się zdarzać sytuacje niespodziewane i trudne dla nas, tak jak zdarzyło się to Taylorowi – jak wtedy można komuś pomóc?
Na brystolu robimy wspólny „Przepis na to jak pomagać, gdy komuś jest przykro” – wpisujemy proponowane przez dzieci zachowania. Wspólne odczytanie „składników” i refleksja: co zrobi Taylor gdy znowu wydarzy się jakieś przykre doświadczenie/trudna sytuacja? A co zrobi królik?
APEL DO ZWIERZĄT
Wprowadzenie do rozmowy:
Zwierzęta nie potrafiły pomóc Taylorowi, poszły sobie więc, nie wiedzą jak się skończyła bajka. Gdyby teraz wróciły, co byście im powiedzieli?
Starsze dzieci mogą napisać „List do zwierząt, które sobie poszły” (skoro nie wiedzą jak skończyła się bajka, co byś do nich napisał?). Dzieci piszą na szablonie karty pracy „List do zwierząt”.
PRACA PLASTYCZNA (KARTA PRACY)
Karta pracy z wierszem: dzieci wspólnie czytają wiersz (młodsze powtarzają za prowadzącym), następnie kolorują budowlę, mogę też dorysować kolejne klocki oraz wykorzystać własne pomysły na dokończenie ilustracji. Zabierają swoje prace do domu, by pamiętać o króliku.
Scenariusz opublikowany na stronie Wydawnictwa Mamania
Załącznik
O autorce: Roksana Kociołek-Kaszyńska Bajko- i biblioterapeutka, członkini Krakowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, Polskiej Sekcji IBBY oraz Instytutu Terapii i Edukacji Społecznej – Stowarzyszenie. Pracuje jako pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 oraz Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 15 w Krakowie. Prowadzi na Facebooku stronę @bajkowerozmowy.
- Bez przemocy
Temat: KAŻDY MAŁY I DUŻY CZŁOWIEK MA PRAWO DO ŻYCIA BEZ PRZEMOCY
Cele:
– zrozumienie istoty inności
– uwrażliwienie na krzywdę i ból
– kształcenie empatii i szacunku do innych ludzi
Warunki techniczne:
– liczba uczestników – grupa przedszkolna
– wiek uczestników – 5– 7 lat
– miejsce – sala przystosowana do siedzenia w kręgu i zabaw ruchowych
– czas trwania – 45 minut
Metody pracy:
praca z tekstem i filmem, rozmowa, drama
Formy pracy:
praca grupowa i zespołowa
Środki terapeutyczne:
tekst literacki, nośnik do odtworzenia filmu lub dostęp do Internetu
Literatura wykorzystana do zajęć:
Duże sprawy w małych głowach / Agnieszka Kossowska. – Wyd. 2 zmienione i rozszerzone. – Opole : Stowarzyszenie Terapeutów Zależnych, 2016.
Dzieciaki z ulicy Tulipanowej, czyli prawa małych i dużych / Joanna Krzyżanek: Wydawnictwo JEDNOŚĆ, 2015.
PRZEBIEG ZAJĘĆ
1. Zabawa na początek zajęć: Witam tych, którzy… (np. jedli śniadanie, lubią lody, maja psa itp.) – wywołane w ten sposób dzieci wychodzą do środka kręgu i w wymyślony przez siebie sposób wykonują powitalne gesty.
2. Co to znaczy, że ktoś jest inny – jak to rozumiecie? Czy jeżeli ktoś jest inny niż my to wolno mu dokuczać? – rozmowa
3. Obejrzycie krótki filmik pt. „Duże sprawy w małych głowach” https://www.youtube.com/watch?v=N1sTKBOs78A (do 1min 24 s.)
4. Pytania do filmu:
Gdzie lubiła bawić się Zosia?
Dlaczego Zosia nie lubiła Magdy i Marty?
Kim była Ania?
Dlaczego Ania czasami płakała?
Czego nie mogła zrozumieć Ania?
Jak czasami zachowują się ludzie, gdy ktoś jest inny niż oni?
Czy słowa mogą ranić, sprawiać ból? Podajcie przykłady takich słów.
5. „Bo nigdy nie wolno się z nikogo śmiać tylko dlatego, że on czegoś nie rozumie” – powiedziała Ania na końcu filmu. Kiedy jeszcze nie wolno się z nikogo śmiać? – rozmowa.
6. Posłuchajcie piosenki „Kolorowe dzieci” i zatańczcie razem z Majką Jeżowską i jej zespołem
https://www.youtube.com/watch?v=EVjvOBs2Z8I
7. „Każdy mały i duży człowiek ma prawo do życia bez przemocy” – jak to rozumiecie?
8. Jak się czujecie, gdy ktoś was np. uszczypnie?
9. Posłuchajcie opowiadania o Cecylce Cebulskiej, która tak właśnie robiła – czytanie opowiadania „Cecylka Cybulska, czyli Cecyleczka Szczypaweczka” z książki „Dzieciaki z ulicy Tulipanowej, czyli prawa małych i dużych” do słów „Aj! – jęczał listonosz”.
10. Jak myślicie, jak zakończyło się to opowiadanie?
11. Posłuchacie zakończenia opowiadania.
12. Dlaczego Cecylka zmieniła swoje zachowanie?
13. Scenka dramowa – prosimy dzieci, aby dobrały się w pary i odegrały scenki spotkania Cecylki z bohaterami opowiadania. Każde dziecko z pary wciela się zarówno w rolę Cecylki jak i spotkanej przez nią osoby (lub innej postaci wymyślonej przez dzieci w parze).
14. Rozmowa z dziećmi nt. ich odczuć podczas odgrywania scenek dramowych zarówno w roli Cecyleczki Szczypaweczki jak i bohatera opowiadania, którego ona szczypała (lub innego, wymyślonego przez dzieci).
15. Proszę dokończyć zdanie „Nie lubię gdy…”
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
- Co to są emocje?
CO TO SĄ EMOCJE?
Bibliografia: Anna Lleans, Kolorowy potwór, tłum. Jowita Maksymowicz-Hamann, Warszawa 2019.
1. Pytania do dzieci:
– Co to są emocje?
– Jakie znacie emocje?
– Jak się zachowujecie pod wpływem emocji?
– Czy emocje są dobre czy złe?
2. Czytanie książki.
3. Pytania do dzieci po lekturze książki:
– Co się stało Kolorowemu Potworowi?
– Jakie emocje miał w sobie?
– W jaki sposób udało mu się poradzić z emocjami?
4. Pytania do dzieci:
– Czy myślicie, że można poradzić sobie z emocjami, uporządkować je?
– Jak wyglądają emocję? Są duże czy małe? Jaki mają kolor?
– Czy chciałybyście mieć w domu magiczne słoiki, do których wrzucałybyście swoje emocje?
– Dlaczego byłby to dobry pomysł?
5. Praca plastyczna
– Dzieci robią wspólnego Kolorowego Potwora. Wcześniej otrzymują wycięty z tektury gotowy szablon. Zadaniem dzieci jest, przy użyciu farb, kredek, plasteliny, stworzyć portret Kolorowego Potwora, który ma w sobie bardzo dużo różnych emocji.
– Dzieci przygotowują słoiki z emocjami. Każdej emocji odpowiada inny kolor:
Smutek – niebieski
Złość – czerwony
Strach – brązowy
Spokój – zielony
Radość – żółty.
Z bibuły robią kuleczki różnej wielkości, które symbolizują emocje oraz ich rozmiar. Zabierają do domu i kiedy odczuwają jakąś emocję, muszą określić jak duża ona jest, robią kuleczkę i wrzucają do odpowiedniego słoika. Po danym okresie, np. miesiącu będą mogły zobaczyć, jakich emocji było w nich najwięcej. Dlaczego takich było więcej niż innych?
6. Wspólna pamiątkowa fotografia.
O autorce: Katarzyna Kotaba – certyfikowana biblioterapeutka, specjalistka z zakresu literatury dla dzieci i młodzieży, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Krakowie, entuzjastka alternatywnych metod edukacji.
- Czarodziejskie słowa
Temat: CZARODZIEJSKIE SŁOWA – MOC UPRZEJMOŚCI
Cele: (uczeń…)
– Zna i rozumie pojęcie savoir-vivre.
– Umie zdefiniować pojęcie savoir – vivre.
– Wie, co składa się na dobre wychowanie.
– Wie, co świadczy o złym wychowaniu.
Warunki techniczne:
– liczba uczestników – klasa szkolna
– wiek uczestników – 6 -7 lat
– miejsce – sala lekcyjna, świetlica, biblioteka
– czas trwania – 45 minut
Treści przekazywane:
– Uświadomienie, czym jest dobre wychowanie.
– Uświadomienie, dlaczego należy przestrzegać zasad savoir-vivre.
– Uświadomienie, jaką moc mają uprzejme słowa.
Metody pracy:
– Słowna.
– Obserwacyjna.
– Ćwiczeniowa.
Formy pracy:
– Indywidualna.
– Grupowa.
– Zbiorowa.
Środki terapeutyczne:
Bajka Ch. Perraulta pt. „Wróżki” w oprac. Hanny Januszewskiej, karty ćwiczeń – połącz w pary – własne autorstwo (Załącznik nr 1), kolorowanka – własne autorstwo (Załącznik nr 2), przygotowane z kolorowego papieru płatki kwiatu w ilości odpowiadającej liczbie uczestników oraz środek kwiatu, do którego będą doklejane płatki, kredki, mazaki, klej.
Literatura wykorzystana do zajęć:
Perrault Ch..: Wróżki. Warszawa: Nasza Księgarnia 1971
Przebieg zajęć:
1. Uczestnicy siadają w kręgu. Prowadzący wita uczniów i wprowadza ich w tematykę zajęć.
2. Prowadzący czyta dzieciom bajkę Ch. Perrault’a pt. „Wróżki”, pokazując zamieszczone w niej ilustracje.
3. Rozmowa kierowana przez prowadzącego na temat przeczytanego tekstu: Jaka była pasierbica a jaka córka wdowy? Komu wdowa kazała nosić wodę znad strumienia? Dlaczego macocha ciężką pracę powierzała pasierbicy? Jakie istoty zamieszkiwały okolice strumienia? W jaki sposób wróżki sprawdziły uprzejmość pasierbicy a w jaki córki wdowy? Jak została nagrodzona pasierbica za swoją życzliwość i miłe słowo? Czy córka wdowy także otrzymała cenny dar od wróżek? Jak została ukarana za nieuprzejmość, gburowatość i opryskliwość?
4. Rozwiązywanie problemu zajęć. Praca w grupach:
– I grupa: Czym jest uprzejmość?
– II grupa: Czy znacie kogoś, kto jest nieuprzejmy? Jak zachowuje się taka osoba?
– III grupa: Czy znacie kogoś, kto jest uprzejmy? Jak zachowuje się taka osoba?
– IV grupa: Kogo chcielibyście obdarować cennym darem wróżek i dlaczego?
5. Prezentacja propozycji grup, rozmowa. Prowadzący omawia odpowiedzi razem z uczniami. Tłumaczy, czym jest dobre wychowanie czyli tzw. savoir-vivre. (Nazwa zapożyczona z języka francuskiego savoir czyli wiedzieć, vivre – istnieć czyli należy wiedzieć, aby istnieć.).
6. Prowadzący zaprasza uczniów do wykonania zadania. Dzieci otrzymują karty ćwiczeń, na których mają za zadanie połączyć w pary uprzejme słowa z klejnotami. (Załącznik nr 1).
7. Dzieci otrzymują kolorowankę (Załącznik nr 2) oraz kredki. Zachęcone przez prowadzącego malują kolorowankę ilustrującą moc uprzejmych słów.
8. Prowadzący podsumowuje zajęcia oraz pracę dzieci a następnie prosi ich o wykonanie Kwiatu uprzejmości. Prowadzący rozdaje dzieciom płatki kwiatka, uprzednio przygotowane przez nauczyciela oraz mazaki. Każde dziecko ma za zadanie napisać na płatku jakieś uprzejme słowo np. proszę, dziękuję, przepraszam, przyjemnie, miło, czarująco, uroczo. Jak ślicznie wyglądasz! Jaka piękna pogoda! Jak miło cię widzieć! itp. Kiedy każde z dzieci wykona zadanie, nauczyciel dokleja płatki do przygotowanego wcześniej środka kwiatu.
Załączniki
O autorce: Joanna Szymczak-Ryczel, starszy kustosz w Bibliotece Miejskiej w Łodzi, kierownik Filii nr 73 BMwŁ, współzałożycielka Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- Czy mogę się przytulić?
Tytuł: CZY MOGĘ SIĘ PRZYTULIĆ?
Uczestnicy: dzieci w wieku 4-8 lat
Cele:
– Kształtowanie umiejętności wyrażania empatii
– Rozpoznawanie uczucia smutku u siebie i u innych
– Pobudzenie poczucia dobroci dla zwierząt
– Rozwijanie motoryki małej, doznań sensorycznych, kreatywności, wyobraźni, cierpliwości i ciekawości świata
Literatura wykorzystana do zajęć:
„Czy mogę się przytulić?” Polly Dunbar, Eoin McLaughlin, wydawnictwo: Mamania
Potrzebne materiały:
– Książka „Czy mogę się przytulić?”
– Kostka smalcu (wcześniej wyjęta z lodówki), duża garść ziaren słonecznika, duża garść ziaren siemienia lnianego, ewentualnie możemy użyć gotowej mieszanki ziaren dla ptaków, spore naczynie, papier do pieczenia, grubszy sznurek lub długa sznurówka
Przebieg zajęć:
a) Czytanie książki
b) Pogadanka z dziećmi
c) Dzień dobrych słów – zabawa w budowanie nawyków
d) Serce dla ptaków – zabawa sensoryczna
FRAGMENT KSIĄŻKI PT. „CZY MOGĘ SIĘ PRZYTULIĆ?”:
Żółw czuł się smutny.
Tak smutny, jak tylko żółwie mogę się czuć.
Tak smutny, że tylko jedno mogło mu pomóc.
Jeż czuł się smutny.
Tak smutny, jak tylko jeże mogą się czuć.
Tak smutny, że tylko jedno mogło mu pomóc.
– Trochę mi smutno i bardzo chciałbym się przytulić –powiedział Jeż.
– Akurat liczę wszystkie swoje orzechy – odpowiedziała Wiewiórka. A miała tylko trzy orzechy.
– Może ty masz chwilkę na krótkie przytulanie? – zapytał Żółw.
– Nie dzisiaj – odpowiedziała Żaba. – Przykro mi, akurat muszę tu trochę poskakać.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Czytanie książki.
2. Pogadanka z dziećmi:
– O czym była książka?
– Jak czuł się główny bohater spotykając inne postacie z książki?
– Co to znaczy, że ktoś jest smutny?
– Jak czuł się jeż i żółw, gdy się spotkali?
3. Zabawa Dzień Dobrych Słów:
Każdy z nas lubi je słyszeć! Zadanie: spróbujcie powiedzieć pięciu osobom coś miłego, nie zapomnijcie też o sobie! Dbajmy o siebie i o innych.
4. Zabawa w serce dla ptaków
Potrzebne składniki: kostka smalcu (wcześniej wyjęta z lodówki), duża garść ziaren słonecznika, duża garść ziaren siemienia lnianego, ewentualnie możemy użyć gotowej mieszanki ziaren dla ptaków, spore naczynie, papier do pieczenia, grubszy sznurek lub długa sznurówka.
W dużym naczyniu rozgniatamy smalec, dodajemy do niego ziarna słonecznika i ziarna siemienia lnianego. Składniki dokładnie mieszamy. Rozkładamy papier do pieczenia. Mieszankę wykładamy na papier z masy tworzymy serce. Serce wkładamy na godzinę do lodówki aby lekko stwardniało. Gotowe owijamy sznurkiem tak można było je powiesić np. na drzewie, na podwórku, na balkonie lub w pobliskim parku.
PODSUMOWANIE
Rozwijanie empatii wśród dzieci jest niezwykle ważne. Powyższy scenariusz pomaga zrozumieć i odczuć sytuację, gdy ktoś czuje się samotny. A tym samym uczy dzieci jak nawiązywać bliższe i dobre relacje bliższe i dobre relacje.
O autorce: Ewelina Pyrtek, nauczycielka języka polskiego, bibliotekarka. Studiuje psychologię rozwoju dzieci i młodzieży, ukończyła kursy biblioterapeutyczne uprawniające do prowadzenia zajęć z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi oraz seniorami. Na blogu @pomabajki pokazuje, że wartościowa książka potrafi wspomóc w wychowywaniu dziecka i przybliża zagadnienia dotyczące bajkoterapii.
- Czy szczęście można wyhodować?
Temat: Ile czasu znajduje znalezienie szczęścia?
Cele spotkania:
1. pomoc w określeniu indywidualnych potrzeb emocjonalnych i poznawczych
2. wzmocnienie śmiałości uczestników w mówieniu o swoich potrzebach
3. uświadomienie osobistej odpowiedzialności za własne szczęście
4. uwrażliwienie na subiektywne aspekty szczęścia i na to ode czego ono zależy
5. wzmocnienie poczucia sprawczości
Warunki techniczne:
Liczba uczestników: klasa szkolna
Wiek uczestników 8-11 lat
Miejsce zajęć: sala szkolna/świetlica
Czas trwania zajęć: 2×60 minut + przerwa
Treści przekazywane:
Rozpoznanie własnych potrzeb emocjonalnych i poznawczych
Znaczenie pozytywnego nastawienia do życia
Ostrzeżenie przed zbyt dużą wiarą w zewnętrzne czynniki oferujące „poczucie szczęścia”
Ćwiczenie umiejętności samodzielnego definiowania własnego szczęścia
Metody pracy:
praca z tekstem, pogadanka, burza mózgów, metoda plakatu, ekspresja plastyczna, trening kreatywności
Formy pracy:
praca zbiorowa, praca w grupach, praca indywidualna
Potrzebne materiały:
Paprotka w doniczce, zegarek, bańki mydlane, brystol na plakat, kartki, mikrofon, karta pracy „życie” dla każdego uczestnika, różowe koraliki po jednym dla każdego uczestnika, w miarę możliwości sadzonka paprotki dla każdego uczestnika.
Literatura wykorzystywana do zajęć:
Książka z serii Siedem szczęśliwych. Baśnie nie dość znane. „Kwiat paproci”, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, ilustracje Marianna Oklejak, Wydawnictwo Bajka, Warszawa 2022.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Kwiat-paproci-scenariusz-i-karta-pracy.
O autorce: Roksana Kociołek-Kaszyńska Bajko- i biblioterapeutka, członkini Krakowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, Polskiej Sekcji IBBY oraz Instytutu Terapii i Edukacji Społecznej – Stowarzyszenie. Pracuje jako pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 oraz Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 15 w Krakowie. Prowadzi na Facebooku stronę @bajkowerozmowy.
- Czy złamane serce można naprawić?
CZY ZŁAMANE SERCE MOŻNA NAPRAWIĆ?
Bibliografia: Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Pracownia Aurory, Warszawa 2019.
1. Pytania do dzieci:
– Co to znaczy mieć złamane lub pęknięte serce?
– Czy można naprawić złamane serce?
– W jaki sposób można to zrobić?
2. Czytanie książki.
3. Pytania dotyczące książki:
– Jak nazywała się pracownia, którą prowadziła Aurora?
– Co w niej robiła?
– W jaki sposób naprawiała złamane serca?
– Czy każde serce reperowała w ten sam sposób?
– Dlaczego w pewnym momencie nie miała klientów?
– Dlaczego ludzie przestali dbać o swoje serca?
– Kto odwiedził Aurorę w jej pracowni?
– O co poprosiła dziewczynka Aurorę?
– Jak miała na imię dziewczynka?
– Co to jest nadzieja?
4. Pytania do dzieci:
– Kiedy może pęknąć serce?
– Czy możemy zapobiec temu, żeby serce nie pękło?
– Co możemy zrobić, kiedy komuś sprawimy przykrość?
5. Praca plastyczna:
– Wycinamy serce z kolorowego papieru i ozdabiamy je.
– Wzmacniamy serce cudownymi eliksirami (plasterkami), by nie pękło. Są to karteczki z napisami:
Miłość, Dobroć, Czułość, Wrażliwość, Bliskość, Uśmiech, Pomoc, Przytulenie, Dobre słowo, Przyjaźń, Zachwyt, Współczucie, Radość, Życzliwość
Czy ktoś chce powiedzieć dla kogo przygotował serce, jakie plasterki wybrał i dlaczego?
6. Wspólna pamiątkowa fotografia.
O autorce: Katarzyna Kotaba – certyfikowana biblioterapeutka, specjalistka z zakresu literatury dla dzieci i młodzieży, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Krakowie, entuzjastka alternatywnych metod edukacji.
- Dary losu
Temat zajęć: DARY, KTÓRYCH NIE MOŻNA WZIĄĆ DO RĘKI
Cele:
– wzmacnianie indywidualności, wiary w siebie i zgodnego funkcjonowania w grupie rówieśniczej,
– kształtowanie umiejętności przewidywania skutków naszego postępowania,
– rozbudzanie empatii.
Warunki techniczne:
– liczba uczniów 8-15 max osób,
– wiek uczestników: 13-17 lat,
– miejsce zajęć: sala terapeutyczna lub inna inna dostosowywana w zależności od rodzaju proponowanych zajęć,
– czas trwania: 45 minut.
Treści przekazywane:
– szacunek dla siebie samego i drugiego człowieka,
– zwracanie uwagi na słowa jakimi się komunikujemy.
Metody i techniki pracy:
– praca z tekstem,
– zabawy integrujące,
– rozmowa kierowana,
– dyskusja.
Formy:
– praca w grupie,
– praca indywidualna.
Wykorzystywane środki:
tekst literacki, długopisy, kartki papieru, krzesło w wysokim oparciem imitujące tron, korona.
Literatura wykorzystywana na zajęciach:
Ildiko Baldizsar, Narodziny Księżniczki, Namas 2010.
Przebieg zajęć:
1. Przywitanie z uczestnikami. Prowadzący proponuje ćwiczenie wprowadzające, które ma pomóc młodzieży uświadomić sobie wielość umiejętności jakie posiadają. Dzieli ich na grupy 4-5-osobowe. Każda grupa otrzymuje jedną białą kartkę i długopis.
Prowadzący opowiada, krótką historię o tym, że pewien bardzo bogaty człowiek zostawił im w testamencie milion dolarów, które zostaną im przekazane, jeśli zrobią 20 rzeczy dla innych osób. Zadaniem każdej grupy jest wymyślenie 20 działań, które mogą wykonać dla drugiego człowieka. Mogą to być bardzo proste rzeczy, jak: pozmywanie naczyń, podlanie kwiatów, zagranie komuś na gitarze, pomoc w nauce języka obcego itp. Wystarczy, jeśli jedna osoba z grupy posiada daną umiejętność.
Nie mogą być wpisywane: umiejętności, których nikt w grupie nie posiada, np. zagram na wiolonczeli- nikt z grupy nie umie grać na wiolonczeli, nauczę kogoś chińskiego jeśli nikt takiej umiejętności nie ma, umiejętności zbyt ogólne, np. pomogę mamie w domu (czym jest takie pomaganie), należy uszczegółowić działanie, czynności związane z daniem komuś czegoś np. dam biednym pieniądze.
Po wykonaniu zadania lider każdej z grup prezentuje umiejętności, które mogą zaoferować innym.
2. Prowadzący przechodzi do czytania tekstu pt. Narodziny księżniczki.
3. Po czym pyta uczniów kto obradował dziewczynkę darami i co otrzymała. Kim była obdarowana dziewczynka?
4. Każdy uczestnik otrzymuje kartkę papieru i długopis. Jego zadaniem jest wypisanie na jednej stronie jak największej ilości darów, które otrzymał od innych, a na drugiej jakie dary on sam może przekazać. Po zakończeniu zadania uczestnicy dzielą się swoimi wrażeniami i spostrzeżeniami w nawiązaniu do tekstu.
Każdy człowiek w dniu narodzin otrzymuje dary i tylko od niego samego zależy czy będzie je rozwijał, czy pozwoli by je zaprzepaścił.
5. Zdania niedokończone. Uczestnicy dopowiadają zakończenie.
Jestem szczęśliwy, gdy…
Gdy jestem szczęśliwy, to…
6. Nauczyciel stawia krzesło- umowie tron a na nim kładzie koronę. Uczniowie, którzy maja ochotę siadają na tronie zakładają koronę i zwracają się do pozostałych uczestników słowami:
– Ja księżniczka/książę otrzymałam/em od dobrych wróżek w dniu urodzin następujące dary…
– Mogę innych obdarować następującymi darami…
7. Na zakończenie zajęć wszyscy uczestnicy ustawiają się w kole i przekazują sobie dar.
O autorze: Ilona Jeziorkowska, nauczyciel bibliotekarz, Zespół Szkół nr 33 dla Dzieci i Młodzieży Przewlekle Chorej w Bydgoszczy. Współpracuje z Fundacją Serdecznik z Poznania, prowadzi zajęcia w ramach dedykowanego dla szkół szpitalnych projektu „Oddział Bajka – Wędrująca Szpitalna Biblioteka”. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Opolu.
- Dręczyciel
Temat: DRĘCZENIE W GRUPIE
Cele:
– Zapoznanie uczniów z pojęciem dręczenia i jego przejawami.
– Uświadomienie uczestnikom jak może czuć się osoba dręczona.
– Uświadomienie uczestnikom, że problem dręczenia w grupie należy nagłaśniać.
– Wzmocnienie u uczniów poczucia pewności siebie i umiejętności zwracania się o pomoc.
Warunki techniczne:
Liczba uczestników: klasa szkolna
Wiek uczestników: 12-14 lat
Miejsce: klasa szkolna lub biblioteka
Czas trwania: 60 minut
Treści przekazywane:
– Dręczenie – co to takiego i jakie są jego przejawy?
– Samopoczucie osoby dręczonej.
– Pożądane zachowania osoby dręczonej i świadków dręczenia.
Metody pracy:
– Praca z tekstem;
– Dyskusja;
– Burza mózgów;
– Zabawy słowem;
– Rozsypanka.
Formy pracy:
Indywidualna;
Zbiorowa.
Środki terapeutyczne:
Tekst literacki, kartki ze słowem DRĘCZENIE rozpisanym w pionie (dla każdego zespołu), przybory do pisania, plansza z postacią smutnej dziewczynki, kartki samoprzylepne, kartki z radami dla Zuzy i jej kolegów, plansze z hasłami: RADY DLA ZUZY, RADY DLA KOLEGÓW, wąskie paski papieru (przynajmniej po 2 dla każdego zespołu+ kilka zapasowych), klej, rozsypanka wyrazowa z hasłem: „DRĘCZENIE TO BICIE SŁOWAMI. PAMIĘTAJ O TYM!” (hasło rozcięte na pojedyncze wyrazy).
Literatura wykorzystana do zajęć:
Zöller, E. Gruba Zuza, czyli jak radzić sobie ze złością. W: Teraz twoja kolej! Opowiadania na temat przemocy w szkole. Kielce, 2007
Przebieg zajęć:
1. Prowadzący rozpoczyna dyskusję czym jest dręczenie i jakie są jego przejawy.
2. Klasa zostaje podzielona na kilka 3-4 osobowych zespołów, które dostają kartki z rozpisanym w pionie słowem DRĘCZENIE. Zadaniem każdego zespołu jest dopisanie przejawów dręczenia. W każdym dopisanym wyrazie należy wykorzystać jedną z liter rozpisanego w pionie hasła (niekoniecznie musi to być pierwsza litera nowego wyrazu).
3. Po zakończeniu zadania grupy czytają swoje propozycje, ustalając w ten sposób definicję dręczenia.
4. Prowadzący czyta fragment opowiadania o Zuzy (s. 20-21).
5. Prowadzący wiesza na ścianie/tablicy planszę z postacią smutnej dziewczynki.
6. Każdy uczestnik dostaje kartki samoprzylepne i może na nich wpisać emocje towarzyszące Zuzie po dokuczaniu kolegów (po jednej emocji na kartce), a następnie przykleić kartki na planszy.
7. Podsumowanie zadania.
8. Prowadzący rozpoczyna burzę mózgów na temat tego, jak powinna zachować się Zuza (czy komuś powiedzieć o całej sytuacji, komu)?, a jak koledzy (stanąć w obronie, powiedzieć komuś?).
9. Prowadzący wiesza na ścianie/tablicy plansze z hasłami: RADY DLA ZUZY, RADY DLA KOLEGÓW.
10. Uczestnicy, pracując we wcześniej utworzonych zespołach wypisują rady dla Zuzy i kolegów (każdy zespół próbuje przygotować przynajmniej po jednej radzie dla Zuzy i jednej dla kolegów).
11. Po zakończeniu zadania każda grupa czyta swoje rady i nakleja je na wybraną planszę. Na podsumowanie prowadzący zwraca uwagę czego jeszcze ewentualnie brakuje wśród porad (np. dla Zuzy te wzmacniające jej poczucie własnej wartości, dla kolegów te o konieczności reagowania na sytuację dręczenia i nie włączania się w dręczenie) i dopisuje je na czystych paskach papieru.
12. Prowadzący wysypuje z koperty pocięte wyrazy. Uczestnicy układają z nich wspólne hasło: DRĘCZENIE TO BICIE SŁOWAMI. PAMIĘTAJ O TYM!
13. Podsumowanie zajęć.
O autorce: dr Lidia Ippoldt, nauczyciel bibliotekarz w Bibliotece Pedagogicznej w Skawinie, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- Inny nie znaczy gorszy
Temat: INNY NIE ZNACZY GORSZY
Cele: (uczeń…)
– Zna i rozumie termin: „tolerancja”.
– Umie zdefiniować pojęcie tolerancji.
– Wskazuje charakterystyczne cechy swojego wyglądu.
– Wie, że należy akceptować osoby różniące się od nas.
Warunki techniczne:
– liczba uczestników – klasa szkolna
– wiek uczestników – 6 – 7 lat
– miejsce – sala lekcyjna, świetlica, biblioteka
– czas trwania – 45 minut
Treści przekazywane:
– Akceptacja inności.
– Akceptacja siebie, takim jakim się jest.
– Zrozumienie, że nie wolno oceniać innych po wyglądzie.
– Uświadomienie, że nie należy się wstydzić odmienności.
– Uświadomienie, że nie należy wyszydzać innych, że nie są tacy jak my.
– Uświadomienie, że bycie innym nie oznacza, że jest się gorszym.
– Uświadomienie, że nie ma ludzi idealnych i doskonałych.
– Budowanie poczucia własnej wartości.
– Uświadomienie, że wady mogą być zaletami.
Metody pracy:
– Słowna.
– Obserwacyjna.
– Ćwiczeniowa.
Formy pracy:
– Indywidualna.
– Grupowa.
– Zbiorowa.
Środki terapeutyczne:
tekst opowiadania o Dziwakach, karty pracy z diagramem literowym – własne autorstwo (załącznik nr 1), kredki, kartony formatu A4, kolorowanka wieloryb – własne autorstwo (Załącznik nr 2),
Literatura wykorzystana do zajęć:
Szajer M.: Dziwaki. Warszawa: Bajka 2019
Przebieg zajęć:
1. Uczestnicy siadają w kręgu. Prowadzący wita uczniów i wprowadza ich w tematykę zajęć. Rozdaje dzieciom kredki oraz kartki z przygotowanymi diagramem literowymi. (załącznik nr 1). Poleca zakolorować te pola, które oznaczono kropką. Litery te czytane kolejno utworzą rozwiązanie.
Rozwiązanie: TOLERANCJA
2. Rozmowa prowadzącego z dziećmi nt. tolerancji i odmienności: Co to jest tolerancja?, Czy wszyscy ludzie są tacy sami?, Spróbujcie powiedzieć, czym się różnimy?, Na jakie cechy wyglądu drugiego człowieka zwracamy uwagę?, Czy tylko kolorem skóry możemy się różnić? (fryzura, wzrost, waga, ubiór, niepełnosprawność, tatuaże, przekonania, religia, zainteresowania, status społeczny i materialny itp.) A czy wszystkie zwierzęta są takie same? np. Czy psy tej samej rasy są identyczne? (nie, mogą się różnić ubarwieniem sierści, rozmiarem itp.)
3. Prowadzący czyta dzieciom książkę Marii Szajer o Dziwakach, pokazując zamieszczone w niej ilustracje.
4. Dyskusja z uczniami ukierunkowana pytaniami na temat przeczytanej lektury i obejrzanych ilustracji: Kto jest bohaterem książki? Jaki jest wieloryb? Czym różni się od innych wielorybów? Dlaczego zmienił miejsce zamieszkania zamieniając morze na butelkę? Czy wieloryb martwił się swoim rozmiarem? Kto wyłowił butelkę z wielorybem? Jak wyglądał jeż a jak słoń? Na jakiej ulicy mieszkała ta para przyjaciół? Kto jeszcze mieszkał na ulicy Dziwnej? Jacy byli względem siebie mieszkańcy tej ulicy? Czy wieloryb zamieszkał na tej ulicy?
5. Prowadzący omawia odpowiedzi razem z uczniami. Tłumaczy, że odmienności nie należy wyśmiewać i wyszydzać. Nie wolno piętnować i prześladować osób, które się od nas różnią. Nie ma ludzi idealnych! A wszyscy zasługują na szacunek i akceptację.
6. Prowadzący zaprasza uczniów do zabawy Narysuj jak wyglądasz! Rozdaje kartony i kredki. Dzieci mają za zadanie narysować swój portret, zwracając uwagę na charakterystyczne cechy wyglądu (kolor oczu, włosów, skóry, piegi, okulary, ubiór, kolczyki itp.).
7. Prowadzący podsumowuje zajęcia oraz pracę uczniów i rozdaje im kolorowankę (Załącznik nr 2) oraz kredki. Uczniowie zachęceni przez prowadzącego kolorują postać wieloryba i zachęceni przez prowadzącego dorysowują innych mieszkańców ulicy Dziwnej (mogą sami wymyślić lub skorzystać z tych opisanych przez autorkę książki).
O autorce: Joanna Szymczak-Ryczel, starszy kustosz w Bibliotece Miejskiej w Łodzi, kierownik Filii nr 73 BMwŁ, współzałożycielka Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
Załączniki
- Jesień liścia Jasia
Temat: HISTORIA LIŚCIA JASIA I JEGO PRZYJACIÓŁ – oswajanie ze śmiercią
Scenariusz zajęć z elementami biblioterapii
dla klasy 5 szkoły podstawowejCele:
– zapoznanie z cyklami życiowymi występującymi w przyrodzie
– uświadomienie nieuchronności śmierci
– oswajanie ze śmiercią
Metody i techniki:
– pogadanka
– głośne czytanie
– rozmowa kierowana
– techniki plastyczne
– metoda Słoneczka
Środki:
– tekst opowiadania
– przepaski na oczy
– buźki
Czas trwania: 45 minut
Materiały:
– farbki
– pędzle
– kartki rysunkowe
– 2 arkusze papieru
– pisaki
Literatura:
Buscaglia Leo: Jesień liścia Jasia: opowieść o życiu dla małych i dużych. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007. ISBN 978-83-60577-24-
Przebieg zajęć
Zabawy wprowadzające:
1. Szukamy podobieństw
Uczestnicy siedzą w kręgu. Prowadzący zaprasza do koła dzieci, które mają podobne upodobania i zainteresowania, np.: Do koła wchodzą osoby, które:
– mają przyjaciela,
– lubią zwierzęta,
– lubią hodować rośliny,
– mają na sobie coś zielonego itp.
Wywołane dzieci na sygnał wracają do kręgu, ale nie wolno im usiąść w miejscu, które zajmowały poprzednio.
2. Samochody we mgle
Dzieci ustawiają się parami – jedno za drugim. Pierwsza osoba ma zawiązane oczy, druga trzyma ją za ramiona. Prosimy każdą parę, żeby określiła sobie cel, do którego chce doprowadzić swój samochód. Pary przemieszczają się po sali. Dziecko z tyłu, nie mówiąc ani słowa, tak kieruje „jadącym z przodu samochodem”, aby idąc lub biegnąc nie wpadali na inne pary. Po określonym czasie, na znak prowadzącego, następuje zmiana ról.
Część zasadnicza
1. Wprowadzenie
Zbieram informacje na temat tego, co różne grupy wiekowe sądzą
o przemijaniu, życiu, starości i śmierci. Chcę poznać wasze widzenie świata, waszą opinię na ten temat. Mam nadzieję, że podczas tych zajęć, wspólnych dyskusji i opowieści, uzyskam potrzebne dla mnie informacje. Bardzo na was liczę.Na początek chcę, abyście z uwagą posłuchali pewnej opowieści, która napisana została dla wszystkich, i małych i całkiem dorosłych.
2. Odczytanie opowiadana „Jesień liścia Jasia”.
3. Rozmowa kierowana
– O czym była ta opowieść, jak czujecie, jak myślicie?
– Z czym kojarzy się wiosna? ( nowe życie, budzenie się do życia)
– Co latem dzieje się na drzewach, w przyrodzie?
– W jakiej porze roku są wasi rodzice?
– Z jakim okresem życia człowieka porównalibyście jesień?
Dzielimy dzieci na dwie grupy i każdej z nich dajemy arkusz szarego papieru i pisaki
I grupa wypisuje skojarzenia z określeniem „złota jesień”
II grupa – skojarzenia do określenia „szaruga jesienna”
Potem obydwa arkusze wieszamy obok siebie i wykazujemy, że są różne odmiany jesieni.
4. Czy słyszeliście o „jesieni życia”. Z czym wam się to kojarzy? – rozmowa kierowana.
Nawiązując do poprzedniego ćwiczenia staramy się tak pokierować rozmową, aby wykazać, że różne są również odmiany starości – jedni ludzie są pogodni i pogodzeni ze starością, inni zgorzkniali i smutni.
5. Czy mieliście już okazję rozmawiać o umieraniu? – swobodne wypowiedzi
6. Namalujcie jesienny liść w takich kolorach z jakimi kojarzy się wam starość.
7. Dzieci prezentują swoje prace i opowiadają, dlaczego użyły takich właśnie kolorów farb oraz jakie uczucia im towarzyszyły.
8. Rundka na zakończenie
Dokończcie zdanie – „Dzisiaj dowiedziałem się, że…”
9. Ewaluacja
Buźki
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
- Jeżozwierze
Temat zajęć: JAK BLISKO, JAK DALEKO SIEBIE?
Cele:
– wzmacnianie indywidualności, wiary w siebie i zgodnego funkcjonowania w grupie rówieśniczej,
– umiejętność wyznaczanie granicy własnej przestrzeni osobistej,
– kształtowanie umiejętności przewidywania skutków naszego postępowania,
– tworzenie klimatu bezpieczeństwa w grupie.
Warunki techniczne:
liczba uczniów 8-15 max osób,
wiek uczestników: 13-17 lat,
miejsce zajęć: sala terapeutyczna lub inna inna dostosowywana w zależności od rodzaju proponowanych zajęć,
czas trwania: 45 minut.
Treści przekazywane:
– szacunek dla drugiego człowieka,
– tolerancja i akceptacja.
Metody i techniki pracy:
– praca z tekstem,
– zabawy integrujące, ruchowe,
– rozmowa kierowana,
– dyskusja.
Formy:
– praca w grupie,
– praca indywidualna.
Wykorzystywane środki:
tekst literacki, duży arkusz szarego papieru.
Literatura wykorzystywana na zajęciach:
Michel Piquemal: Jeżozwierze, w: tegoż Bajki filozoficzne, Warszawa: Cała Polska Czyta Dzieciom 2002, s.11.
Przebieg zajęć:
1. Prowadzący wita się z uczestnikami zajęć i prosi by przez gest uniesionego lub opuszczonego kciuka pokazali w jakim są aktualnie nastroju.
2. Zajęcia rozpoczynają się od próby wyjaśnienia przez uczniów co to znaczy: „przestrzeń publiczna”, „przestrzeń miejska”, „otwarta przestrzeń”, „przestrzeń polityczna”, „przestrzeń kosmiczna”, „przestrzeń geograficzna”, „przestrzeń osobista”.
3. Nauczyciel rozkłada na podłodze duży arkusz papieru i prosi by wszyscy uczniowie tak stanęli by zmieścili się w jego polu. Po wykonaniu zadania prosi by wrócili na swoje miejsca i wyrazili opinię czy zadanie było dla nich trudne i jakie towarzyszyły im odczucia.
Nauczyciel utrudnia zadanie, zmniejsza arkusz papieru o połowę i ponawia prośbę o wykonanie zadania. Uczniowie tym razem muszą wykazać się dużym sprytem i kreatywnością by wszyscy zmieścili się na mniejszej powierzchni. Po wykonaniu zadania ponownie wyrażają opinię o stopniu trudności zadania i towarzyszących im odczuciach. Porównują, w której sytuacji czuli się bardziej komfortowo stojąc w polu arkusza papieru.
4. Prowadzący czyta Bajkę o Jeżozwierzach Schopenhauera a następnie w taki sposób kieruje rozmową, by uczniowie sami wyjaśnili w jaki sposób zwierzęta uzyskały kompromis. Uczniowie dyskutują również na temat innych aspektów zawartych
w tekście takich jak dystans, uprzejmość, niezależność, bliźni.5. Wszyscy uczniowie stają w jak największym kole, a poproszona osoba staje w jego środku. To ona decyduje na jaką odległość mogą się do niej zbliżyć pozostali uczestnicy. Na końcu zadania musi uzasadnić różnicę odległości pomiędzy wyznaczonymi przez siebie osobami. (przyjaciel/łka, kolega/koleżanka, znajomy/a)
6. Na zakończenie zajęć uczniowie ponownie okazują stan swojego aktualnego nastroju poprzez uniesienie lub opuszczenia kciuka.
O autorce: Ilona Jeziorkowska, nauczyciel bibliotekarz, Zespół Szkół nr 33 dla Dzieci i Młodzieży Przewlekle Chorej w Bydgoszczy. Współpracuje z Fundacją Serdecznik z Poznania, prowadzi zajęcia w ramach dedykowanego dla szkół szpitalnych projektu „Oddział Bajka – Wędrująca Szpitalna Biblioteka”. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Opolu.
- Kolorowy potwór
Temat: KOLOROWY POTWÓR
Uczestnicy: Dzieci w wieku 4-8 lat
Cele:
– Rozpoznawanie i nazywanie podstawowych emocji
– Umiejętność radzenia sobie z ich przeżywaniem
– Rozróżnienie emocji: złość, smutek, spokój, strach, radośćPotrzebne materiały:
– Książka „Kolorowy potwór’’ Anna Llenas
– Kartka i kredki
– Lusterka
– Pusty słoikLiteratura wykorzystana do zajęć:
„Kolorowy potwór’’ Anna Llenas, wydawnictwo: MamaniaPrzebieg zajęć:
a) Czytanie książki
b) Pogadanka z dziećmi
c) Praca plastyczna
d) Zabawa lusterkami
e) Przygotowanie słoika na opanowanie złościFRAGMENT KSIĄŻKI PT. „KOLOROWY POTWÓR”:
Radość jest zaraźliwa.
Błyszczy jak słońce,
mruga jak gwiazdy.
Kiedy się cieszysz, śmiejesz się i podskakujesz,
tańczysz i bawisz… i chcesz się dzielić radością z innymi.Smutek zawsze za czymś tęskni.
Jest łagodny jak morze,
słodki jak deszczowe dni.
Kiedy się smucisz, chowasz się i chcesz być sam…
I nie masz na nic ochoty.Złość płonie czerwienią,
i jest dzika jak ogień,
który pali się mocno
i trudno go ugasić.
Kiedy się złościsz,
czujesz się pokrzywdzony
i chcesz wyładować złość na innych.PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Czytanie książki.
2. Pogadanka z dziećmi– Jakie emocje odczuwał kolorowy potwór?
– Jak się czujemy, gdy czujemy złość, radość, smutek, a jak miłość?
– Jak się dzisiaj czujesz? Czy odczuwasz więcej niż jedną emocje, a
– jeśli tak, to jakie?3. Praca plastyczna
Narysuj swojego kolorowego potwora i pokoloruj go kolorami, które odczuwasz. Dla przypomnienia: żółty – radość, niebieski – smutek, czerwony – złość, czarny – strach, zielony – spokój, różowy – miłość.
Po narysowaniu porozmawiajcie z dziećmi o emocjach.4. Zabawa w lusterka
Potrzebne są lusterka – pobawcie się nimi chwilę, a następnie po kolei pokazujcie do nich rożne emocje, spróbujcie je odgadnąć nawzajem.
5. Stworzenie słoika szczęścia i dobrego nastawienia:
Jak poradzić sobie ze złością? Stwórzcie „słoik szczęścia i dobrego nastawienia” (jeden klasowy lub jeden do domu – każdy z
domowników może z niego korzystać). Potrzebny będzie słoik, trochę wody, a do środka możecie wrzucić co tylko chcecie. Na
przykład kolorowe koraliki, brokat, zabawkę odporną na wodę. Gotowy słoik połóżcie w kluczowym miejscu w klasie lub domu. Ustalcie zasadę, że tylko, gdy poczujecie złość, to szybciutko biegniecie wstrząsnąć słoik i od tego momentu złość znika.PODSUMOWANIE
Nauczenie się rozpoznawania i nazywania emocji jest bardzo ważne. Każde uczucie jest dobre. Są uczucia przyjemne, ale także trudne. Jednak wszystkie uczucia są nam potrzebne.O autorce: Ewelina Pyrtek, nauczycielka języka polskiego, bibliotekarka. Studiuje psychologię rozwoju dzieci i młodzieży, ukończyła kursy biblioterapeutyczne uprawniające do prowadzenia zajęć z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi oraz seniorami. Na blogu pomabajki pokazuje, że wartościowa książka potrafi wspomóc w wychowywaniu dziecka i przybliża zagadnienia dotyczące bajkoterapii.
- Kryzys
Temat: KRYZYS– zmiana perspektywy
Cele ogólne:
– integracja grupy
– ukazanie potrzeby i celowości podejmowania wysiłku na rzecz zmiany swojej postawy w sytuacji kryzysowej
Cele szczegółowe:
– uświadomienie, że kryzys może być szansą na rozwój
– kształtowanie pozytywnego wizerunku własnej osoby
– zmniejszenie poczucia zagubienia i bezsilności
– aktywizacja do działania
Warunki techniczne:
Liczba uczestników: 8-10 osób
Wiek: Kobiety dorosłe
Czas trwania: 60-90 minut
Miejsce: biblioteka lub świetlica, w której można pracować indywidualnie (przy stolikach) i grupowo (najlepiej taka, by można w niej było ustawić krzesła w kręgu)
Treści przekazywane:
– zdefiniowanie pojęć: kryzys, zmiana, rozwój,
– uświadomienie, że zawsze mamy wybór w życiu
Procedury osiągania celów:
metody pracy:
– praca z tekstem
– głośne czytanie
– zabawa integracyjna
– dyskusja
– rozmowa prowadzona
-burza mózgów
– elementy arteterapii
formy pracy:
– indywidualna
-grupowa
– zbiorowa
środki i materiały:
– tekst literacki
– buźki do badania nastroju (buźki uśmiechnięte i smutne)
– kartki papieru A4
– kartki dużego formatu lub tablica
– kredki, flamastry, długopisy
– kolorowe karteczki do zapisania sentencji, afirmacji, wartości
Literatura wykorzystana do zajęć:
Bennewicz Maciej, Kryzysk. Zmień kryzys w zysk, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal, cop. 2013.
Kozierowska Olga, Mój przyjaciel kryzys. Jak radzić sobie z kryzysami i wyciągać z nich naukę, Warszawa: Edipresse Polska, cop. 2017.
Miller Katarzyna, Pawluczuk Monika, Być kobietą i nie zwariować. Opowieści psychoterapeutyczne, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2010.
Perspektywa… [tekst https://www.facebook.com/twarzedepresji/photos/a.1768179676742994/1784446068178444/?type=3&theater, dostęp on-line, 26.01.202].
Wilczyńska Karolina, Właśnie dziś, właśnie teraz, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, cop. 2017.
Przebieg zajęć:
Część wstępna.
Powitanie grupy. Badanie nastroju uczestniczek zajęć za pomocą buziek – każda uczestniczka jest poproszona o wybranie buźki (uśmiechniętej lub smutnej), która najlepiej oddaje ich nastrój w momencie rozpoczęcia zajęć. Następnie prowadząca przechodzi do zabaw integracyjnych. Prosi, aby wszystkie uczestniczki usiadły w kręgu i po kolei krótko się przedstawiły, podając swoje imię, ulubiony kolor oraz porę roku. Zaczyna rundę od siebie. Następnie zaprasza uczestniczki do zabawy, pt. Kto tak jak ja lubi… , która polega na podaniu przez kolejne uczestniczki nazwy rodzaju ulubionej czynności, gatunku muzyki, filmu, czy literatury, którą się lubi; osoby, które mają podobnie podnoszą rękę do góry. Następnie prowadząca rozdaje uczestniczkom czyste kartki papieru A4, kredki, flamastry i długopisy i zaprasza je do zajęcia miejsca przy stolikach. Prosi, by złożyły kartkę na pół i na górnej połowie napisały swoje imię drukowanymi literami, a na dolnej połowie narysowały siebie jako zwierzę (lub ewentualnie napisały jego nazwę). Następnie prosi o przekazanie kartki osobie siedzącej po naszej prawej stronie lub przed nami. Każdy ma za zadanie dopisać jedną pozytywną cechę tego zwierzęcia, tak by dopasować ją pionowo do liter imienia (nie musi to być pierwsza litera). Po wykonaniu zadania każda uczestniczka odnajduje swoją kartkę i analizuje ją przez chwilę.
Część właściwa.
1. Wprowadzenie do tematu – prowadząca zadaje uczestniczkom pytanie z czym kojarzy im się słowo kryzys. Obserwuje i zapamiętuje, czy są to tylko negatywne skojarzenia, określenia, czy znajdą się wśród nich też jakieś pozytywne. Odpowiedzi zapisuje na dużej kartce papieru lub tablicy.
2. Prowadząca odczytuje „definicję” kryzysu według Katarzyny Miller: „Jedną z większych tajemnic dojrzałości jest zgoda na kryzys, a przynajmniej głęboki dla niego szacunek, bo bez tych powtarzających się co jakiś czas przesileń rozwój jest niemożliwy. Kryzys pojawia się tam, gdzie nasza dotychczasowa wiedza i doświadczenie przestają być przydatne i musimy szukać nowych. (…) Kryzys jest niewygodny, bo tracimy coś, co wydawało się pewne i stałe, dane na zawsze, a nowego jeszcze nie mamy (…) Dojrzałość to w końcu odpowiedzialność za siebie, troszczenie się o własną osobę i zwolnienie z tego obowiązku reszty świata. Szczęście polega na znalezieniu oparcia w sobie. Wtedy nieprzewidywalność życia przestaje być straszna. Nie chodzi o to, żeby s i ę żyło, żeby s i ę robiło, tylko żeby wziąć odpowiedzialność za siebie i swoją prawdę, jakakolwiek by ona nie była” [1].
3. Kolejnym punktem zajęć jest odczytanie na głos tekstu pt. „Perspektywa…” (załącznik nr 1) oraz rozdanie jego kopii uczestniczkom.
4. Praca w grupach
Następnie prowadząca prosi uczestniczki o odliczenie do 2 i połączenie się w dwie grupy (1 tworzą I grupę, 2 – II). Każda grupa dostaje rozsypankę wyrazową (słowo KRYZYS pocięte na litery), zadanie polega na ułożeniu z liter innego słowa, które będzie przeciwwagą dla niego (podpowiedź – nie wszystkie litery muszą zostać wykorzystane). To słowo to ZYSK. Następnie każda grupa dostaje kolorowe karteczki, na których uczestniczki mają wypisać jak najwięcej skojarzeń związanych ze słowem ROZWÓJ (I grupa) oraz ZMIANA (II grupa). Na wykonanie ćwiczenia zostaje wyznaczony czas 5-7 minut, następnie prowadząca na środku sali w pewnej odległości od siebie umieszcza okrągłe kartoniki z dwoma zapisanymi hasłami (ROZWÓJ oraz ZMIANA), uczestniczki układają wokół nich swoje skojarzenia w postaci promieni.
5. Prowadząca przekazuje każdej grupie po jednej książce (grupa I – Kryzys Macieja Bennewicza, grupa II Kryzys mój przyjaciel Olgi Kozierowskiej) i prosi o zapoznanie się z nimi, przeczytanie wstępu i zakończenia, a następnie opracowanie i spisanie w punktach ogólnego planu propozycji działań na wyjście z kryzysu. Na wykonanie zadania wyznacza czas ok. 15 minut. Następnie następuje prezentacja efektów pracy każdej grupy.
6. Odczytanie pierwszego fragmentu tekstu z książki Karoliny Wilczyńskiej „Właśnie dziś, właśnie teraz” (S.102-110).
7. Rozmowa kierowana dotycząca tekstu. Prowadząca pyta uczestniczki, co jest źródłem kryzysu bohaterki, jak czuje się bohaterka w sytuacji, w której się znalazła, czego jej najbardziej brakuje? Na co ma wpływ, i co może spróbować zmienić, a na co nie ma wpływu.
8. Prowadząca proponuje uczestniczkom krótki przerywnik-zgadywankę. Czyta fragment tekstu i prosi o odgadnięcie, o kim jest w nim mowa. (W razie braku czasu można pominąć ten element).
9. „Dżungla to dla niej szkoła życia. Tam najlepiej poznaje ludzi. Dzieli ich nie według płci, lecz osobowości – na wojowników i leniwce. Swój pierwszy w życiu dom urządziła tak, by przypominał o podróżach. Właśnie wydała jedenastą książkę „Blondynka wśród łowców tęczy”[2]. Odpowiedź brzmi: Beata Pawlikowska.
10. Następnie rozdaje uczestniczkom kartki z opisem osobowości leniwca i wojownika (załącznik nr 2) .
11. Odczytanie drugiego fragmentu tekstu z książki Karoliny Wilczyńskiej „Właśnie dziś, właśnie teraz” ( S. 200-205). Rozmowa kierowana dotycząca tekstu, prowadząca pyta uczestniczki, która bohaterka ich zdaniem reprezentuje swoim zachowaniem osobowość leniwca, a która wojownika.
12. Następnie prowadząca zaprasza uczestniczki, by w poprzednio ustanowionych grupach spróbowały opracować podpowiedzi wyjścia z sytuacji kryzysowej dla bohaterki (Soni) według planu stworzonego w poprzednim ćwiczeniu w grupach. Na wykonanie zadania przeznacza ok. 10-15 minut. Po tym czasie prowadząca zaprasza grupy do podzielenia się na forum swoimi pomysłami.
13. Część podsumowująca.
W ramach podsumowania zajęć prowadząca prosi uczestniczki, aby zastanowiły się czy jest jakaś sfera życia, w której chciałyby dokonać zmiany, zadbać o rozwój osobisty w tym zakresie. Prosi o zapisanie jej na kolorowej karteczce, przechowanie i przyniesienie ze sobą na ostatnie zajęcia.
Prowadząca dziękuje za udział w zajęciach i prosi o pozostawienie na stole takiej buźki, w jakim nastroju kończymy dzisiejsze zajęcia.
[1] K. Miller, M. Pawluczuk, Być kobietą i nie zwariować. Opowieści psychoterapeutyczne, Warszawa 2010, s. 304-305.
[2] https://kobieta.onet.pl/uroda/beata-pawlikowska/9y8tb1w [dostęp on-line, 26.01.2020].
Załączniki
Załącznik nr 4 – założenia programu
O autorce: Magdalena Prokopowicz – starszy bibliotekarz w Bibliotece Politechniki Wrocławskiej, członkini Koła Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, absolwentka Podyplomowych Studiów Biblioterapii (Uniwersytet Wrocławski) oraz Kursu Biblioterapii (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), prowadzi fanpage @Przejrzyj się w książce na Facebooku i Instagramie.
- Kucyk Kartofel
Temat: JAK ZE STRACHU UCZYNIĆ SIŁĘ? – NIEŚMIAŁOŚĆ
Cele:
– integracja i poznanie grupy
– zrozumienie, czym jest strach, nieśmiałość
– poznanie sposobów radzenia sobie z nieśmiałością
Uczestnicy:
Grupa: 12 – 14 – osobowa, dzieci w wieku 8 – 11 lat
Czas trwania: – 60 minut
Metody i techniki:
– głośne czytanie
– burza mózgów
– dyskusja
– techniki plastyczne
– rozmowa kierowana
Środki:
– tekst opowiadania
– karteczki – słoneczko, słoneczko za chmurką, chmurki.
Materiały:
– kredki
– kartki rysunkowe
– duże arkusze papieru
– pisaki
Literatura:
Meyer-Glitza Erika: Jakub pogromca strachu: terapeutyczne opowiadania dla dzieci przeżywających lęki. Kielce: Wydawnictwo „Jedność”, 2001. ISBN 83-7224-324-7. S. 22 – 28: Kucyk Kartofel
Przebieg zajęć
1. Zabawy wprowadzające:
Złap moje imię
Wszystkie dzieci przedstawiają się swoimi imionami. Jedna z osób dostaje piłkę, rzuca ją do kogoś. Osoba, która łapie, ma powiedzieć imię osoby, która rzucała i rzuca do następnej, ta łapie i mówi imię tej, która do niej rzucała itd. Zabawa trwa, dopóki wszyscy nie nauczą się imion wszystkich.
2. Zawarcie kontraktu z grupą
dobrowolnie uczestniczymy w zajęciach
zasady demokratyczne – jeden mówi, inni słuchają
nie oceniamy i nie krytykujemy kolegów
mówimy tyle, ile chcemy i możemy powiedzieć
dobrze się bawimy
Kontrakt zostaje spisany na dużym arkuszu. Dzieci akceptują kontrakt poprzez złożenie podpisu – podpisują się imieniem. Zostaje on powieszony w widocznym miejscu i w razie potrzeby odwołujemy się do niego.
3. „Łowca autografów” (Wizytówka)
Wydzieramy z papieru (kartka A4) złożonego na połowę postać człowieka. Dzieci chodzą po sali i zbierają autografy. Na tułowiu wpisujemy taka formę naszego imienia, jaką chcemy, aby się do nas zwracano, na głowie wpisują się Ci, którzy mają podobne włosy do naszych, na rękach, osoby mało nam znane, na nogach, ci którzy maja takie rodzeństwo, jak my. Takiego „ludzika” można przyczepić do ubrania i traktować jako wizytówkę.
Część zasadnicza
1. Burza mózgów – Kiedy i czego się boimy?
2. Pogadanka
Co czujemy, kiedy się boimy?
Co się wtedy z nami dzieje?
Co to znaczy być nieśmiałym?
3. Posłuchajcie opowiadania o Agnieszce – odczytanie pierwszego fragmentu opowiadania „Kucyk Kartofel” – załącznik nr 1
4. Pytania do tekstu:
Czego bała się Agnieszka?
Kto jej imponował?
Na jaki temat dzieci w klasie Agnieszki miały napisać wypracowanie?
Czy inne dzieci z klasy też miały swoje strachy?
Czego o Joasi dowiedziała się Agnieszka i pozostałe dzieci?
O czym napisała Agnieszka?
Jak myślicie, co było dalej? Czy Agnieszka przestała się bać? – rozmowa kierowana.
5. Posłuchajcie, co wydarzyło się naprawdę – odczytanie końcowego fragmentu opowiadania „Kucyk Kartofel”. – załącznik nr 2
6. Moja przygoda z lękiem – dzieci „wymalowują” swoje przeżycia związane z pokonaniem lęku, nieśmiałości.
7. Dzieci siedząc w kręgu prezentują swoje prace i opowiadają, jak udało im się pokonać lęki, nieśmiałość.
8. Czy teraz jeszcze boicie się sytuacji z waszego obrazka? – Opowiedzcie o tym.
Rundka na zakończenie
Dokończcie zdanie – „Kiedy się czegoś boję to…”
Ewaluacja
Dzieci wybierają karteczki – słoneczko, słoneczko za chmurką lub chmurki.
Załącznik
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
- List do świata
Tytuł: LIST DO ŚWIATA – o czym dzieci chciałyby napisać do dorosłych
Cele:
– wyjaśnienie, czym jest list i kiedy go piszemy
– uzmysłowienie dzieciom ich prawa do wyrażania swoich uczuć
– pokazanie sposobu w jaki mogą manifestować swoje potrzeby
Wiek uczestników: 6 – 9 lat
Czas trwania zajęć: 45 – 60 minut
Formy pracy: indywidualna, grupowa
Metody pracy:
– rozmowa kierowana
– dyskusja
– praca z tekstem
– ekspresja plastyczna
– metody aktywizujące
Środki i materiały:
– tekst piosenki grupy Pod Budą List do świata, odtwarzacz
– kredki, pisaki
– duże arkusze papieru (może być szary)
Literatura:
List do świata – tekst
https://teksciory.interia.pl/andrzej-sikorowski-list-do-swiata-tekst-piosenki,t,632273.htmlPiosenka na YT
https://www.youtube.com/watch?v=dE78cNSPOkcPrzebieg zajęć:
1. Co to jest list? – rozmowa kierowana
2. Kiedy i do kogo piszemy listy? – swobodna rozmowa z dziećmi
3. Wysłuchanie piosenki zespołu Pod Budą – List do świata
4. Pytania związane z treścią piosenki:
Jak myślicie, o czym mogły pisać dzieci na ścianie?
Dlaczego pisały niedbale i naprędce gdy z okien nie patrzył nikt?
Jak zmieniłby się świat, gdyby te dziecięce listy czytali dorośli? Jak myślicie?
Dlaczego „Mędrcy mądrzy, że aż strach milczeli zawstydzeni?”
5. Stwórzcie własną ścianę łaciatą
– dzielimy dzieci na 5 – osobowe zespoły
– rozdajemy duże arkusze papieru oraz kolorowe pisaki i kredki
– dzieci w zespołach wypisują swoje żale, skargi, smutki i to wszystko, co chciałyby powiedzieć dorosłym, ale nie mają odwagi
Dzieci tworzą „ściany łaciate” a następnie prezentują je grupie.
Czy ściany wszystkich grup były podobne? Może coś je różniło” – swobodna rozmowa z dziećmi.
6. Rundka na zakończenie
Dokończcie zdanie: Chciałbym, aby dorośli…
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
- Mam przyjaciela
Temat: MAM PRZYJACIELA
Cele ogólne:
– Dziecko wie kim jest prawdziwy przyjaciel
– Dziecko potrafi wymienić cechy dobrego kolegi/przyjaciela
– Dziecko wie jak pomagać innym
– Dziecko odnosi się z szacunkiem od innych osób w grupie i w swoim otoczeniu
Cele szczegółowe:
Uświadomienie znaczenia przyjaźni w życiu człowieka
– Rozwijanie umiejętności współpracy i skutecznego porozumiewania się z innymi
– Rozwijanie umiejętności wyrażania własnych myśli i emocjiFormy pracy : indywidualna, zbiorowa
Metody pracy:
aktywizujące, elementy arteterapii, biblioterapii,
Środki dydaktyczne:
Małe żółte karteczki, tekst wiersza z książki „Wierszyki o złości i radości”, kolorowa piłeczka, stare gazety, kartki papieru formatu A4, kolorowe paski papieru po 4 dla każdego uczestnika, kłębek wełny, flipchart z wymiennymi kartkami, obrazki z bajkowymi postaciami i ich przyjaciółmi.
Wiek uczestników: 5-6 lat
Liczba uczestników: Standardowa grupa przedszkolna.
Przebieg zajęć :
1. Zabawa Integracyjna:
Prowadzący wita dzieci i proponuje zabawę „Kto, tak jak ja…”. Prowadzący prosi dzieci by usiadły w kole jedno dziecko wychodzi na środek i zadaje pytanie „Kto, tak jak ja…” po czym wymienia jakąś rzecz która lubi, albo kolor, a dziecko, które lubi to samo, zamienia się miejscami z innymi dziećmi lub przesiada. Po czym wstaje następne w kolejności dziecko. Po skończonej rundzie dzieci siadają w kręgu a prowadzący przechodzi do zajęć.
2. Po skończonej zabawie osoba prowadząca pyta dzieci, czy dużo z nich znalazło osobę, która lubi to samo co one? Jak nazywamy osobę, którą bardzo, bardzo lubimy (nakierować dzieci na dobrego kolegę koleżankę, przyjaciela). Kto to jest dobry kolega/przyjaciel? Czy warto mieć przyjaciela?
3. Czytanie tekstu
Gdy dzieci skończą odpowiadać na pytania prowadzący przechodzi do tekstu „Od Złości do Radości” Anny Edyk.
4. Po wysłuchaniu wiersza prowadzący zadaje dzieciom pytania.
Jak miał na imię chłopiec z wiersza, a jak jego najlepszy kolega? Czy mieszkali blisko czy daleko od siebie.? Czy wy macie najlepszego kolegę, koleżankę? Co lubicie razem robić? Czy przyjacielem zawsze musi być rówieśnik? (naprowadzić dzieci na odpowiedzi starsze rodzeństwo, rodzice, ale także pies, kot chomik; nie zawsze przyjaciel musi mieć tę samą płeć, dziewczynka może przyjaźnić się z chłopcem).
5. Po skończonych wypowiedziach prowadzący proponuje zabawę. Kładzie przed dziećmi 10 obrazków przedstawiających bohaterów z bajek. Zadaniem dzieci jest odnalezienie pary przyjaciół z jednej bajki. Jeżeli jakieś dziecko odnajdzie parę, podnosi rękę, a prowadzący prosi by wskazał odnaleziona parę.
6. Prawdziwy przyjaciel. Prowadzący mówi: Bycie prawdziwym przyjacielem to niełatwa sztuka. Jedną z cech prawdziwego przyjaciela jest życzliwość i szacunek, dlatego proponuję wam zabawę w „Nitki Przyjaźni” i podaje dzieciom kłębek wełny. Pierwsze dziecko, które otrzyma kłębek ma go poturlać do wybranego kolegi trzymając jednocześnie początek nitki kłębka, po czym powiedzieć mu coś miłego. Dziecko, które złapało kłębek posyła nitkę kolejnemu dziecku, również mówiąc mu coś miłego, np. masz ładne włosy, ładnie rysujesz itp. Gdy zabawa się zakończy każde dziecko będzie trzymać Nić przyjaźni a całość będzie tworzyć pajęczynę życzliwości. Po zakończonym zadaniu prowadzący proponuje dzieciom stworzenie portretu przyjaciela.
7. Ramki przyjaźni. Każde dziecko dostaje od prowadzącego kartkę formatu A4 oraz 4 paski kolorowego papieru, po czym prowadzący wyjaśnia, że stworzą dziś ramki przyjaźni. Każdy z Was ma przyjaciela i na pewno chciałby mu sprawić przyjemność. Dlatego zrobimy ramki przyjaźni. Na kartkę formatu A 4 przyklejamy paski papieru tak, żeby tworzyły ramkę wokół obrazu a następnie w środku malujemy portret przyjaciela, albo jakąś rzecz, którą lubimy robić wspólnie. Skończone ramki można udekorować według własnego uznania, a rysunek wręczyć ulubionemu koledze, koleżance lub rodzicowi.
8. Po skończonej pracy prowadzący dziękuje dzieciom za zajęcia i gratuluje pięknie wykonanych prac. Jeżeli zostanie czas, proponuje ostatnia zabawę.
9. Gazetowa rzeka jako sprawdzian przyjaźni. Każde dziecko musi przejść przez gazety, które są mostem i nie dotknąć podłogi, która jest rzeką, żeby się nie zamoczyć. Dzieci muszą sobie pomagać, żeby żadne dziecko nie zmoczyło nóg. Z czasem zabawa robi się coraz trudniejsza: gazetę najpierw rozkładamy całą, potem składamy na pół, na cztery ćwiartkę itd.
O autorce: Małgorzata Kędziorska bibliotekarz, pracownik Wojewódzkiej biblioteki publicznej im. Witolda Gombrowicza w Kielcach, współpracuje z Ośrodkiem Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczym w Kielcach, członkini Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
- Mądrość mieszka w nas
Tytuł: MĄDROŚĆ MIESZKA W NAS
Cele:
– zrozumienie istoty mądrości
– rozwój umiejętności przewidywania konsekwencji swoich czynów
– kształcenie odpowiedzialności za podejmowane wybory
Warunki techniczne:
– liczba uczestników: grupa przedszkolna lub klasa szkolna
– wiek uczestników: 8 – 10 lat
– miejsce: sala przystosowana do siedzenia w kręgu wraz z miejscami do pracy przy stolikach
– czas trwania: 45 – 60 minut
Treści przekazywane:
– istota mądrości
– znaczenie przewidywania konsekwencji swoich zachowań
– kształcenie odpowiedzialności
Metody pracy:
praca z tekstem, dyskusja, drama
Formy pracy:
praca grupowa i indywidualna
Środki terapeutyczne:
tekst literacki, paski z napisem „pomyśl o konsekwencjach”, tektury formatu A4, folia aluminiowa, klej
Literatura wykorzystana do zajęć:
Z dzieckiem w świat wartości / Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska.- Warszawa: Świat Książki – Bertelsmann Media, 2007
Wartości w życiu społecznym. Jak uczyć dzieci: szacunku, tolerancji, wytrwałości…?. – Kielce: Wydawnictwo JEDNOŚĆ, 2006
PRZEBIEG ZAJĘĆ
1. Dzieci stają w kręgu. Prowadzący proponuje wzajemne powitanie poprzez zabawę „Witam tych, którzy… (np. jedli śniadanie, lubią lody, maja psa itp.) – wywołane w ten sposób dzieci wychodzą do środka kręgu i w wymyślony przez siebie sposób wykonują powitalne gesty.
2. Zabawa „Szalone kroki”[1] – prowadzący wydaje polecenia, które sugerują, w jaki sposób dzieci powinny się poruszać. Na klaśnięcie dorosłego dzieci zastygają w bezruchu, po czym pada następne polecenie np.:
„Idzie mądra głowa” – dzieci poruszają się po pokoju tak, aby wyeksponować „mądrą głowę”,
„Idzie szalone kolano” – j/w, wyeksponować „kolano” itd.
„Idą krzywe nogi”
„Idą sztywne plecy”
„Idą ciekawskie oczy”
„Idzie zmęczony człowiek” itd. – dzieci mogą także podawać swoje polecenia, wszystko zależy od inwencji twórczej dzieci i prowadzącego.
3. Prowadzący prowadzi rozmowę z dziećmi zadając pytania: Jakie będą konsekwencje (co się stanie) gdy:
zgasimy światło?
wyjdziemy na deszcz bez parasola?
włożymy letnie ubranie w zimie i wyjdziemy na mróz?
pójdziemy spać bardzo późno?
nie będziemy myć zębów?
skłamiemy rodzicom?[2]
4. Prowadzący pyta dzieci czym dla nich jest mądrość? Prosi o skojarzenia i przykłady a następnie opowiada historyjkę:
Krzyś mieszka na siódmym piętrze i korzysta z windy. Wie, że czasami winda się psuje i staje między piętrami, gdy np. nie ma prądu. Pewnego razu , kiedy Krzyś bawił się na podwórku, rozpętała się burza – zaczęło się błyskać i grzmieć a potem coraz mocniej padać, więc Krzyś szybko wbiegł do wieżowca. Stanął przed windą i…
Jaką decyzję waszym zdaniem powinien podjąć Krzyś? Wsiąść do windy, czy iść pieszo po schodach? Dlaczego?(konkluzja: Mądry człowiek to taki, który przewiduje konsekwencje swoich czynów wypisana na kartce brystolu i wywieszana w widocznym miejscu)
5. Prowadzący zadaje dzieciom pytanie co według nich pomaga w dokonywaniu dobrych wyborów, czyli skąd się bierze mądrość? (wiedza, doświadczenie wyobraźnia…). Następnie pyta, co jest przeciwieństwem mądrości i prosi o podanie takich przykładów.
6. „Zwierciadło mądrości”[3]
Osoba prowadząca prosi dzieci, by nakleiły folię aluminiową na tekturę a następnie na górnej krawędzi paski z napisem „Pomyśl o konsekwencjach” Rozmiar „lustra” powinien być taki, aby można było zobaczyć w nim całą twarz, Prowadzący pokazuje kolejną kartkę brystolu z napisem „Pomyśl o konsekwencjach! Czy twoje działanie będzie dobre dla wszystkich? i zawiesza ją obok poprzedniej. Proponuje dzieciom, aby „zwierciadło mądrości” zawiesiły w widocznym miejscu w domu i gdy będą miały wątpliwość przed podjęciem decyzji, podeszły do niego i, patrząc sobie w oczy, uczciwie zapytały i uczciwie sobie odpowiedziały. Następnie prowadzący zadaje pytanie: Gdzie mieszka mądrość? Po odpowiedziach pokazuje kolejną kartkę z napisem Mądrość mieszka w nas, musimy tylko z nią rozmawiać! i zawiesza ją obok pozostałych.
7. Prowadzący odczytuje bajkę Ezopa „Lisica i kozioł”[4] a następnie zadaje pytania:
Gdzie wpadła lisica?
O co zapytał spragniony kozioł lisicy i co zrobił?
Co stało się potem?
Jaką zawarli umowę?
Czy lisica dotrzymała umowy?
Czego zabrakło kozłowi?
8. Prowadzący zadaje dzieciom pytanie jak można określić lisicę? (sprytna, przebiegła…) po czym wraz z dziećmi rozmawia o tym , czy o człowieku sprytnym lub przebiegłym można powiedzieć, że jest mądry? Odwołuje się jeszcze raz do zwierciadła mądrości i dołączonego do niego pytania „Pomyśl o konsekwencjach! Czy twoje działanie będzie dobre dla wszystkich?” a następnie pyta jakie cechy kozła wykorzystała przebiegła lisica? (łatwowierność, naiwność, brak rozsądku, nie ocenił właściwie środków i możliwości, zanim podjął działanie, czyli nie był rozważny…)
9. Scenka dramowa – prosimy dzieci, aby pomyślały przez chwilę, jak powinien zachować się kozioł, aby jego postępowanie można było nazwać rozsądnym. Chętne dzieci dobierają się w pary i odgrywają wymyśloną przez siebie scenkę – każde dziecko z pary raz jest lisicą raz kozłem. Rozmowa z dziećmi na temat ich odczuć podczas odgrywania wybranych ról.
10. Prowadzący prosi o wymienienie znanych osób, które dzieci uważają za mądre.
11. Podsumowanie zajęć poprzez dokończenie przez każde z dzieci zdanie: „Jestem mądry gdy…”
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
[1]I. Kalinowska, A. Sorsa, Mamo, tato bawimy się!: gry i zabawy dla dzieci od 3 do 7 lat. Warszawa 2003 s. 61 – 62
[2] I. Koźmińska, Olszewska E., Z dzieckiem w świat wartości. Warszawa 2007 s. 213
[3] Tamże, s. 213
[4] Wartości w życiu społecznym. Jak uczyć dzieci: szacunku, tolerancji, wytrwałości…?. – Kielce 2006 s.
- Modna klasa, czyli jaka?
Temat: MODNA KLASA, CZYLI JAKA?
Cel główny: grupowe negocjowanie, wspólne ustalanie oraz wdrażanie zasad i wartości wyznaczających codzienne zachowania dzieci wobec siebie.
Cele szczegółowe: określenie klasowych zasad współżycia poprzez ustalenie wspólnego zestawu „modnych zachowań”; zwiększenie poziomu wzajemnej akceptacji w grupie; uwrażliwienie na wspieranie i pomaganie innym; wzmocnienie własnej wartości; wzmocnienie znaczenia pasji w życiu każdego z nas; poznanie nowych definicji słownikowych oraz historii Alfreda Nobla; integracja klasy.
Warunki techniczne:
a) liczba uczestników: 15-20 dzieci
b) wiek uczestników: 8-11 lat
c) miejsce zajęć: sala lekcyjna / świetlica szkolna
d) czas trwania: 2×60 min oraz przerwa
Metody: praca z tekstem, pogadanka, burza mózgów, metoda plakatu, ekspresja plastyczna, trening kreatywności.
Formy pracy: praca zbiorowa, praca w grupach, praca indywidualna.
Materiały i środki pomocnicze: większe pudełko kartonowe / plastikowe z pokrywką (muszą się do niego dobrze przyklejać naklejki); brystol na plakat; kolorowe kartki samoprzylepne A4 (na nich drukujemy oba załączniki w odpowiedniej liczbie i wycinamy według wzoru, puste można też wykorzystać do ozdoby pudełka); bibuła, pompony itp. (wg uznania prowadzącego) do ozdoby przez dzieci pudełka; pisaki; kredki, długopisy.
Literatura wykorzystana do zajęć: Barbara Kosmowska, il. Emilia Dziubak, „Tru”, Media Rodzina, Poznań 2016.
Przebieg zajęć:
Wprowadzenie rozmową moderowaną: prowadzący pyta dzieci, czy wiedzą co to jest wynalazek? Czy znają jakieś sławne wynalazki, które zmieniły świat? Jak wyglądałby świat bez wynalazków? W rozmowie należy wspomnieć, iż do wynalazków zalicza się nie tylko przedmioty, czyli coś co może mieć kształt np. maszyny (urządzenia), ale też sposoby / metody na poprawę czegoś: np. przyspieszenie produkcji, polepszenie jakości produktu, albo, że coś można dzięki jakiejś nowej metodzie wyprodukować taniej. Za wynalazki uznaje się również zdobycze „niematerialne”, czyli np. druk, pieniądze czy pismo. Prowadzący wspomina historię Alfreda Nobla (może wg własnego pomysłu), ważne, by uwzględnić, że „droga” do powstania i wykorzystania wynalazków bywa różna, jak w jego przypadku, bowiem wynalazł dynamit. Jego wynalazek miał sporo pozytywnych zastosowań, ale też negatywnych. W swoim testamencie przekazał swój majątek na rzecz nagród wręczanych co roku 10 grudnia, w rocznicę Jego śmierci. Te nagrody są z 5 dziedzin – fizyka, chemia, medycyna, literatura, nagroda pokojowa – dla tych, który działają na rzecz pokoju na świecie.
Prowadzący mówi: dziś spróbujemy zastanowić się nad wynalazkiem, który może zmienić w szkołach życie wielu klas takich jak wasza. Będzie on niematerialny. A jaki powinien on być konkretnie podpowie nam Tru – bohater książki, którą dziś będziemy czytać we fragmentach. Zdradzę wam na początek co Tru mówił o wynalazkach – że „wynalazki wtedy są ważne, gdy dają szczęście”. Dziś dowiemy się dlaczego tak twierdził. Ale zaczniemy od tego kim w ogóle jest Tru i dlaczego ma takie imię.
Zaleca się czytanie tekstu książki z dużym zaangażowaniem intonacyjnym.
Prowadzący czyta strony 7-11 (z wyjaśnieniem w trakcie czytania słowa „emigrant”) oraz strony 13-14 do słów „I bez wątpienia najładniejsze w naszej dzielnicy”.
Prowadzący pyta czego dowiedzieliśmy się o Tru z tego fragmentu? – rozmowa moderowana. Następnie mówi: a teraz jeszcze jedno pytanie – co to jest moda? (np. sposób ubierania się, czesania, makijażu i jest to bardzo popularne w jakimś czasie albo np. tylko w jakimś kraju. Moda może być całkiem krótka, np. „na coś” nowego – była moda na spinnery, itp.). Modne mogą się też stać jakieś konkretne sposoby zachowania (np. na challenge). Zazwyczaj jest tak, że ktoś lub jakaś grupa coś wymyśla, a następnie pozostali to naśladują. Znacie jakieś przykłady mody „na coś”? – rozmowa moderowana. Prowadzący mówi: rozmawiamy o tym, ponieważ moda była ważnym elementem w szkole Tru, posłuchajcie sami dlaczego i poznajcie klasę Tru:
Prowadzący czyta od strony 15 (od „W mojej klasie”) do strony 18 oraz strony 27-28 (do „w lekko zwietrzałą kapustę”).
Prowadzący pyta czego dowiedzieliśmy się o klasie Tru z tych fragmentów? – rozmowa moderowana. Następnie mówi: a teraz powiedzcie czy wiecie co to jest pasja? – swobodne wypowiedzi dzieci (np. głębokie zaangażowanie i zainteresowanie czymś, co bardzo lubimy robić i czemu chcemy poświęcać czas). A teraz posłuchajcie jak Tru odkrył swoją pasję i co dzięki tej pasji osiągnął. Uwaga – czytając będziemy jednocześnie tworzyć plakat, który pomoże nam „zobrazować” co tak naprawdę wynikło z pasji Tru.
Po przeczytaniu historii powstania każdego wynalazku i krótkiej moderowanej rozmowie prowadzący lub chętne dzieci zapisują go na kartonie (nazwa wynalazku) oraz obok – co było motywacją Tru do zrobienia wynalazku oraz co Tru osiągał tym wynalazkiem, wg wzoru:
Wynalazek Tru
(nazwa)
Motywacja Tru do zrobienia wynalazku (jak to się stało, że powstał?)
Co Tru osiągnął tym wynalazkiem, czy coś nim zmienił?
Kolejność czytania (wynalazków w tekście):
1. strony 19-23: wynalazek dla mamy – sizalowy stojak na paradę;
2. strony 24-26: wynalazek dla mamy – ręczna szczotka masażowa (DMC – drapanie, masowanie, czesanie); w rozmowie warto uwzględnić pytanie czy naprawdę wszystko można kupić na Allegro?;
3. strony 28 (od „a gdybym wymyślił”) do strony 32: szkolna maszyna do kanapek (SDW);
4. strony 33-39: maszynka do mydlinek (BPD);
5. strony 41-48: hula-sus (MDJ); w rozmowie warto uwzględnić fakt, że tym razem musiał być wykonawca pomysłu;
6. strony 49-54: maszyna podwójnie strzygąca (MPS);
7. strony 55-60: ochronna broń ucieczkowa (OBU).
Wspólna dyskusja na temat powstałego plakatu. Plakat zostaje zwieszony w klasie.
Praca w grupach (3-5 osobowych): każda z grup pisze krótkie zakończenie historii Tru (jak myślicie jak zakończyła się książka?). Po zakończeniu pracy (około 10 min) każda z grup prezentuje swoje zakończenie.
Odczytanie zakończenia książki (strony 61-64), wspólna dyskusja o tym zakończeniu z uwzględnieniem wątku co stało się z modą w klasie i w Koniczynach Dolnych – np.: co to jest innowacja?, jakie wynalazki poza tymi materialnymi podarował Tru swojej okolicy? (np. na miłe i wspólne spędzenie czasu bez podziałów); zastanówmy się nad tymi niematerialnymi? (wspieramy się trzecią kolumną z plakatu).
Dodatkowe pytania: A jaką modę wylansował w swojej klasie Tru? (moda na zgodę, dogadywanie się, brak podziałów itp.). Jakie cechy charakteru pomogły mu osiągnąć coś tak wspaniałego? (m. in. cechy, które sobie wybrał z horoskopu – skromność, troskliwość, wytrwałość). Czy Tru naprawdę został naprawiaczem zajęczych serc? Czy myślicie, że Tru miałby szansę na nagrodę Nobla?
Następnie prowadzący pyta: a w waszej klasie – jaką byście chcieli mieć modę? (na jakie zachowania?) – rozmowa moderowana.
Praca wspólna: prowadzący stawia kartonowe pudełko i mówi: będzie to „klasowa maszyna przypominająca o ważnych sprawach” (KMP). To co będzie w jej wnętrzu będzie „niematerialne”, ale spróbujemy nadać maszynie kształt zewnętrzny – po to nam jest potrzebne to pudełko. Dlaczego taka nazwa? – „przypominająca”, ponieważ ma przypominać nam o ważnych zachowaniach wobec innych.
Najpierw ozdobimy pudełko cytatami z książki: ochotnicy losują cytaty Tru (załącznik nr 1) i po odczytaniu przyklejają je na pudełko. Następnie prowadzący organizuje burzę mózgów – zadaniem dzieci będzie zakończenie zdań według szablonu (załącznik nr 2) – jeśli dziecko ma pomysł to za zgodą klasy wpisuje go i przykleja na pudełko.
Tekst z załącznika nr 2:
W tej klasie jest moda na … (dotyczy pozytywnych zachowań wobec siebie).
W klasie trzeba wprowadzić taką innowację jak … (dotyczy zachowań wobec siebie, które warto żeby się pojawiły).
Po wyczerpaniu pomysłów wszyscy włączają się w ozdobę pudełka – z dostępnych materiałów dzieci wykonują dekoracje.
Po zakończeniu pracy prowadzący wyjaśnia: do środka pudełka przez cały rok szkolny będą wrzucane karteczki z pozytywnymi wydarzeniami w klasie, ale też opisy pozytywnych zachowań dzieci wobec innych. Uwaga – wrzucenie do środka ma być formą wyróżnienia dla dziecka, publiczną pochwałą i uroczystym wrzuceniem kartki do „maszyny” z datą i opisem wydarzenia / konkretnego zachowania. A zapisane wg pomysłów innowacje można stopniowo wdrażać w klasie w ciągu roku szkolnego. Na koniec roku szkolnego klasa może wspólnie odczytać wszystkie naklejki z pudełka oraz kartki z zapisami z wewnątrz.
Na zakończenie zajęć warto wspomnieć o pasjach dzieci w klasie oraz zaletach jakie mają, aby nie zapominali ich wykorzystywać najlepiej jak potrafią dla siebie i innych. Każdy może osiągnąć wiele swoją pasją i zrobić coś dobrego dla innych.
Na pożegnanie dzieci wybierają sobie naklejki z cytatami Tru, które najbardziej im się podobały. Ich zadaniem będzie przykleić je w wybranym przez siebie ważnym miejscu w szkole lub domu.
Narzędzie sprawdzające efekty zajęć: krótka rozmowa z uczestnikami na temat zajęć (co zapamiętają najbardziej, co sprawiało trudność). Indywidualne próby odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie zajęć: modna klasa, czyli jaka?
Załączniki: załącznik nr 1 – cytaty z książki, załącznik nr 2 – szablon zdań niedokończonych
O autorce: Roksana Kociołek-Kaszyńska Bajko- i biblioterapeutka, członkini Krakowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, Polskiej Sekcji IBBY oraz Instytutu Terapii i Edukacji Społecznej – Stowarzyszenie. Pracuje jako pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 oraz Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 15 w Krakowie. Prowadzi na Facebooku stronę @bajkowerozmowy.
- Nie chcę być Bałaganiakiem
Temat: NIE CHCĘ BYĆ BAŁAGANIAKIEM – konieczność dbania o czystość w najbliższym otoczeniu
Cel spotkania:
– wpajanie nawyków sprzątania po sobie
– wskazanie pozytywnych wzorców zachowań – konieczności dbania o czystość w najbliższym otoczeniu
Uczestnicy: grupa przedszkolaków
Czas trwania: 35-45 minut.
Warunki: sala w przedszkolu z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu na dywanie
Metody i techniki:
– czytanie i słuchanie bajki,
– dyskusja,
– techniki plastyczne
Formy pracy: grupowa.
Środki terapeutyczne:
tekst książki, materiały ilustracyjne przedstawiające bałagan i porządek, kartki ze sprzątającymi dziećmi do kolorowania, kredki.
Literatura wykorzystywana do zajęć:
Agnieszka Zimnowodzka: Bałaganiaki. Łódź : Kocur Bury, 2017
Przebieg zajęć:
1. Przywitanie uczestników
Przedstawienie tematu dzisiejszego spotkania – czym jest bałagan. Pytania na temat porządku i bałaganu – co jest zdrowsze i dlaczego?
2. Dzieci siadają w kręgu na dywanie tak, aby każde widziało ilustracje w czytanej książce.
Odczytanie tekstu bajki w trzech fragmentach:
1) pierwszy fragment do słów:
„…zawsze jakoś udawało się go opanować”.
Prowadzący pyta dzieci:
– Jak się nazywała rodzina z bajki? (Bałaganiaki)
– Kim był Bajzel? (pies)
– Dlaczego tak ciężko było znaleźć psa? (był przysypany stertą ubrań)
– Czy bałagan, jaki panuje u Bałaganiaków jest do przyjęcia (jeśli tak lub nie, to dlaczego).
2) drugi fragment do słów:
„…w ich domu nagle zrobiło się tak czysto”.
Prowadzący pyta dzieci:
– Co się stało w domu Bałaganiaków? (ktoś posprzątał)
– Jak zareagowali domownicy na porządek? (byli bardzo zaskoczeni, dotąd przyzwyczajeni byli do bałaganu)
3) trzeci fragment do końca tekstu
3. Dyskusja z dziećmi o tym, co się stało w domu Bałaganiaków.
4. Dzieci dostają od prowadzącego kolorowankę przedstawiającą sprzątające dziecko i poproszone są o pokolorowanie jej. Po kilku minutach prowadzący zbiera prace.
5. Rozmowa z dziećmi o czystości i bałaganie. Prowadzący przedstawia dzieciom kolorowe ilustracje przedstawiające porządek i bałagan (ilustracje pokazywane są losowo) w różnych pomieszczeniach, tj. w łazience, pokoju dziecka, salonie, sypialni. Prowadzący przy każdej ilustracji pyta dzieci co widzą i prosi, aby opisały, czy stan z obrazka jest właściwy czy nie, a jeśli nie to dlaczego.
6. Prowadzący zadaje dzieciom pytanie, co można zrobić, aby wokół nas było czysto i jak dzieci będą dbać o porządek w przedszkolu i w domu.
7. Zakończenie – prezentacja pokolorowanych prac dzieci.
8. Pożegnanie
Scenariusz opublikowany w: Nie chcę być bałaganiakiem: konieczność dbania o czystość w najbliższym otoczeniu, [w:] Czytanie bawi, uczy, leczy / redakcja tomu: Dariusz Staniszewski, Koło Łódzkie PTB, Łódź 2018, s. 40-[42].
O autorce: Agata Krajewska, kustosz, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi, przewodnicząca Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- Niepełnosprawność – czy naprawdę tak wiele nas różni?
TEMAT: NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ – CZY NAPRAWDĘ TAK WIELE NAS RÓŻNI?
CELE:
– uwrażliwienie uczniów na potrzeby i problemy osób niepełnosprawnych
– kształtowanie postawy otwartości i akceptacji w stosunku do osób z niepełnosprawnościami
– przełamywanie uprzedzeń i lęku w kontaktach z osobami niepełnosprawnymi
– kształtowanie umiejętności reagowania na niepełnosprawność
WARUNKI TECHNICZNE:
– liczba uczestników: 15 osób
– wiek uczestników: dzieci w wieku 10 lat, z jednej klasy
– miejsce zajęć: sala biblioteczna z miejscem do zabaw ruchowych, krzesła z podkładkami do pisania ustawione w kole
– czas trwania zajęć: 90 min
TREŚCI PRZEKAZYWANE:
Różnice i podobieństwa miedzy ludźmi, czym jest niepełnosprawność, jakie są rodzaje niepełnosprawności, problemy osób niepełnosprawnych, najtrudniejszą barierą do pokonania dla niepełnosprawnych są uprzedzenie ze strony osób sprawnych i ich lęk przed niepełnosprawnością, osoby sprawne i niepełnosprawne wcale tak bardzo się nie różnią; istnieje wiele czynności, które wspólnie mogą robić osoby pełnosprawne i niepełnosprawne.
METODY PRACY: praca z tekstem, rozmowa kierowana, zabawy ruchowe, elementy dramy, prace plastyczne, burza mózgów, słoneczko
FORMY PRACY: zbiorowa, praca w grupach, praca indywidualna
MATERIAŁY: materiały plastyczne: kartki brystolu, kredki, nożyczki, kartony, paski papieru, przedmioty ukryte w kartonie: jabłko, zegarek, resorak, łyżka, ołówek, klocek, grzebień; rękawice kuchenne, tor przeszkód, chusty do zawiązania oczu, dwa motki wełny, znaczek „niepełnosprawni”, plastikowy kubek, surowy ryż
LITERATURA: tekst Moja mama nie słyszy; Duże sprawy w małych głowach (pomysły zabaw).
Przebieg zajęć
Część pierwsza wstępna. Zabawy integracyjne.
1. Przywitanie się z grupą. Przypomnienie o kontrakcie.
2. Dzieci siedzą w kręgu: jedno z dzieci dostaje dwa motki wełny (np.: biały i niebieski). Podaje innemu uczestnikowi biały motek (trzymając końcówkę) i mówi: „Jestem podobny do ciebie, bo…”. Następnie podaje kolejnemu uczestnikowi niebieski kłębek (trzymając końcówkę sznurka) i mówi: „Różnię się od ciebie, ponieważ…” Dalej dzieci podają sobie motki i mówią w czym są do siebie podobne, a czym się różnią (np. noszę okulary, boję się pająków, nie lubię naleśników, umiem pływać, nie mam psa, mam niebieskie oczy, lubię grać w gry, nie umiem szyć, lubię sok pomarańczowy, nie umie zrobić fikołka do tytułu). W efekcie powstaje dwukolorowa sieć różnic i podobieństw.
Część druga właściwa
Wprowadzenie do problemu metodami aktywnymi (burza mózgów, ćwiczenia ruchowe, elementy dramy, słoneczko)
1. Prowadzący pokazuje dzieciom znaczek symbolizujący osoby niepełnosprawne (człowiek na wózku)
Burza mózgów: czym jest niepełnosprawność?
Dzieci mówią, co wiedzą na temat niepełnosprawności, z czym im się kojarzy słowo niepełnosprawność. Ewentualne pytania pomocnicze do uczniów: gdzie możemy zobaczyć ten znak, o czym ten znak informuje, po co umieszcza się takie znaki, czy osoby niepełnosprawne to tylko osoby jeżdżące na wózkach?
2. Ćwiczenia ruchowe, elementy dramy:
Dzieci wchodzą w rolę osób niepełnosprawnych. Ochotnicy losują zadanie np.
a) Z zasłoniętymi oczami włóż ręce do kartonu i postaraj się rozpoznać, jakie przedmioty się tam znajdują.
b) Narysuj domek trzymając kredkę ustami.
c) Podążając za instrukcjami innych dzieci przejdź z zasłoniętymi oczami przez ustawiony tor przeszkód.
d) Z zasłoniętymi oczami dotykając tylko twarzy dziecka stojącego przed tobą, zgadnij kto to jest/dzieci mówią imię, spróbuj poznać po głosie.
e) Załóż grube rękawice kuchenne i spróbuj zapiąć guzik/wyzbierać do słoiczka rozsypane ziarenka ryżu.
f) Spróbuj odczytać z ruchu warg i powtórzyć co powiedziała koleżanka.
g) Spróbuj napić się wody z kubka bez użycia rąk.
h) Przy pomocy tylko mimiki i gestów przekaż innym dzieciom następujące wiadomości:
– jutro mamy klasówkę z matematyki
– złamałem nogę na nartach
– lubię na rowerze
– muszę nakarmić psa
Po wykonaniu swoich zadań dzieci dzielą się wrażeniami, emocjami, które im towarzyszyły. Przykładowe pytania:
Czy czułeś się bezpiecznie idąc z zawiązanymi oczami?
Jakie informacje najtrudniej było przekazać ?
3. Słoneczko
Prowadzący mówi: mogliście przez chwilę wczuć się w sytuację osób z różnymi niepełnosprawnościami. Teraz spróbujcie się zastanowić, z jakimi problemami na co dzień borykają się osoby niepełnosprawne. Dzieci zostają podzielone na 3 grupki, dostają paski papieru i wypisują problemy. Z pasków powstaje słoneczko. Przykładowe odpowiedzi:
Problemy osób niepełnosprawnych:
– porozumiewanie się
– poruszanie się (bariery architektoniczne, transport)
– nauka i praca
– dostęp do rozrywki, kultury
– poczucia zależności, gdy są zdani na pomoc innych przy wykonywaniu codziennych czynności
Jeżeli takie odpowiedzi nie padną, prowadzący zwraca uwagę uczniów, że równie poważnym problemem, jak np. utrudnienia architektoniczne są reakcje osób sprawnych, ich stosunek do osób niepełnosprawnych (lęk i uprzedzenia, wynikające z niewiedzy, unikanie, wyśmiewanie, odrzucanie, litowanie się, nachalne udzielanie pomocy itd.)
4. Praca z tekstem
Prowadzący czyta opowiadanie „Moja mama nie słyszy” M. Rydzewskiej
Po lekturze zadaje kilka pytań, aby sprawdzić czy uczniowie zrozumieli tekst. Pytania koncentrują się głównie wokół problemu traktowania osób niepełnosprawnych/nieumiejętności reagowania na niepełnosprawność np.
– dlaczego mama początkowo nie rozumiała co mówi pani przedszkolanka, jak należy mówić do osób niesłyszących?
– jak na widok „migania” mamy zareagował koleżanka bliźniaczek, Wiktoria?
– dlaczego dziewczynki wolały robić zakupy w starym sklepie?
Nauczyciel mówi: Kiedy spotykamy osoby z niepełnosprawnościami koncentrujemy się na różnicach a przecież opowiadanie „Moja mama…” pokazuje, że tak naprawdę tak bardzo się nie różnimy, że osoby sprawne i niepełnosprawne mają podobne obowiązki, słabe i mocne strony, kłopoty, marzenia, pasje, sposoby spędzania wolnego czasu, tak samo się martwią, denerwują, stoją w kolejkach itd.
Nauczyciel dzieli tablicę na dwie części; w jednej kolumnie stawia „+” a w drugiej „-” Dzieci otrzymują paski papieru z nazwami różnych aktywności i dzielą je na dwie grupy: czynności, które mogła i nie mogła wykonywać mama z opowiadania np. oglądanie telewizji, jazda samochodem, chodzenie do kina, wysyłanie SMSów, zakupy, gra na instrumencie, czytanie książek, spacery, spotkania ze znajomymi, korzystanie z Internetu, jazda na rowerze, rozmowa przez telefon, gry planszowe, gotowanie, taniec itd.
Po wykonaniu zadania okazuje się, że życie osób niepełnosprawnych wcale tak bardzo nie różni się od naszego, że jest wiele czynności, które wspólnie mogą robić osoby pełnosprawne i niepełnosprawne.
5. Podsumowanie
Prowadzący zapisuje najważniejsze wnioski na tablicy np.
– Najtrudniejszą barierą do pokonania dla niepełnosprawnych są uprzedzenie ze strony osób sprawnych i ich lęk przed niepełnosprawnością.
– Osoby sprawne i niepełnosprawne wcale tak bardzo się nie różnią – mamy podobne marzenia, problemy, hobby, obowiązki, zmartwienia i radości.
– Istnieje wiele czynności, które wspólnie mogą robić osoby pełnosprawne i niepełnosprawne. Możemy się razem bawić, uczyć, pracować
6. Prace plastyczne
Dzieci rysują i wycinają kolorowe motyle, które symbolizują język migowy, i zapisują na każdym motylu coś, czego nauczyły się w trakcie zajęć, co zapamiętały.
7. Ewaluacja
Stawiamy 3 kartony z napisami: zajęcia podobały mi się, nie podobały mi się, podobały mi się średnio. Dzieci wrzucają swojego motyla do właściwego kartonu. Nauczyciel pyta dzieci, którym zajęcia nie podobały się, które elementy chciałyby zmienić, co wolałyby zrobić inaczej, co sprawiło im trudność itd.
O autorze: Iwona Czesiul-Budkowska
- Nieprzezywacze
Temat: NIEPRZEZYWACZE – agresja rówieśnicza w przedszkolu
Cele:
– uwrażliwienie na krzywdę
– uświadomienie, że przezwiska ranią
– umiejętność zauważenia swoich błędów
– kształtowanie empatii
Uczestnicy:
Grupa 14 – 16 – osobowa, dzieci w wieku 5 – 7 lat
Czas trwania: 60 minut
Metody i techniki:
– głośne czytanie
– burza mózgów
– pogadanka
– zajęcia plastyczne
Środki:
– tekst „Drużyna nieprzezywaczy” Anny Mikity
– obrazki z buźkami
– płyta z muzyką
– odtwarzacz płyt
Materiały:
– arkusz papieru
– pisaki
– kredki
– blok rysunkowy
– plastelina lub ciastolina
Warunki: przestronna sala z miejscami do siedzenia i do zabaw w kole
Literatura pomocnicza:
Liebertz Charmaine: Skarbnica edukacji dobrego serca. Inteligencja emocjonalna : podstawy, metody i zabawy. Kielce : Jedność, 2007. ISBN 978-83-7442-277-2.
Mikita Anna: Opowiadania terapeutyczne. Gdańsk: Wydaw. HARMINIA, 2008. ISBN 978-83-7134-268-4. S. 35 – 37
Przebieg zajęć
Zabawy wprowadzające:
Taniec integracyjny z czapeczką
Gra muzyka. Dzieci ustawione są w kręgu. Prowadzący zakłada na głowę czapeczkę i tańcząc wykonuje jakieś charakterystyczne ruchy – pozostali naśladują go. W pewnym momencie przekazuje czapeczkę w lewą stronę. Teraz osoba posiadająca czapeczkę wymyśla jakiś ruch a wszyscy go naśladują. Zabawa trwa aż czapeczka wróci do prowadzącego.
Złamane serca
Dzieci w parach przygotowują z grubej tektury duże serca, które pośrodku przecinają, dowolnie kształtując linię cięcia. Następnie wszystkie połówki serc są wymieszane. Każdy uczestnik otrzymuje jedną, losowo wybraną połówkę i udaje się na poszukiwanie pasującego partnera. Zjednoczone pary siadają razem i opowiadają sobie o swoim ulubionym zwierzątku lub o sobie i o swoich życzeniach płynących prosto z serca, itp. [1]
Część zasadnicza
1. Burza mózgów – Co to jest przezwisko?
2. Pogadanka
Jak się czujemy, kiedy nas ktoś przezywa?
Co wtedy robimy?
3. Posłuchajcie fragmentu bajki o Fafince
4. Pytania do tekstu
Dlaczego Fafinka była smutna?
Czemu chłopcy wyśmiewali się z Miśki?
Z czego Fafinka zwierzyła się mamie?
Jaką drużynę założyła pani w przedszkolu?
Czego nie było wolno członkom tej drużyny?
Co wydarzyło się w domu podczas budowania wieży z klocków?
5. Dyskusja na temat tekstu
Co czuła Fafinka, kiedy koledzy ją przezywali, jak myślicie?
Dlaczego Pysiowi było przykro?
Kiedy jeszcze może być nam przykro?
Czy wam też czasami jest przykro? Opowiedzcie o tym.
6. Spróbujcie dokończyć tę bajkę. Jak myślicie, co wydarzyło się potem?
7. Posłuchajcie, jak naprawdę skończyła się ta historia – odczytanie drugiego fragmentu opowiadania „Drużyna nieprzezywaczy”
8. Ulepcie proszę z ciastoliny serduszka (inna wersja –namalujcie serduszka)
9. Komu byście ofiarowali swoje serduszka i dlaczego – pokażcie swoje serduszka i opowiedzcie o tym.
10. Rundka na zakończenie
11. Dzieci siedzą w kręgu. Prowadzący prosi, aby dokończyły zdanie:
Gdy ktoś przezywa mojego kolegę, koleżankę to…12. Ewaluacja
Dzieci wybierają obrazki buźkami (uśmiechnięte lub smutne).
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
[1] Ch. Liebertz, Skarbnica edukacji dobrego serca : inteligencja emocjonalna: podstawy, metody i zabawy, Kielce, 2007, s. 115
- Nocne marki
Temat zajęć: JAK NIE POZOSTAĆ SAMOTNYM W TŁUMIE.
Cele:
– wzmacnianie wiary w siebie i w swoje możliwości,
– umiejętność pokonywania własnych słabości,
– uzmysłowienie sobie wartości przyjaźni w życiu,
– rozwijanie wyobraźni i kreatywności
Warunki techniczne:
liczba uczniów 8-15 max osób,
wiek uczestników: 13-17 lat,
miejsce zajęć: sala terapeutyczna lub inna dostosowywana w zależności od rodzaju proponowanych zajęć,
czas trwania: 45 minut.
Treści przekazywane:
– propagowanie przyjaźni i zgodnego współżycia w grupie rówieśniczej,
– sposoby rozwijania kreatywnych pomysłów i twórczych kompetencji.
Metody i techniki pracy:
– praca z tekstem,
– rozmowa kierowana,
– drama,
– dyskusja
Formy:
– praca w grupie,
– praca zespołowa.
Środki terapeutyczne:
– tekst literacki,
– laptop,
– rzutnik lub tablica multimedialna,
– reprodukcja obrazu Edwarda Hoppera „Nocne marki” (Nocne jastrzębie).
Literatura wykorzystywana na zajęciach:
Martin Widmark, Dom, który się przebudził, Mamania 2017.
Przebieg zajęć:
1. Prowadzący wita się z uczestnikami zajęć i prosi by przez gest uniesionego lub opuszczonego kciuka pokazali w jakim są aktualnie nastroju.
2. Zajęcia rozpoczynają się od zaprezentowania uczniom reprodukcji obrazu Edwarda Hoppera „Nocne marki” (Nocne jastrzębie). Prowadzący prosi by wszyscy uczniowie dokładnie obejrzeli obraz i zwrócili uwagę na drobne, najmniejsze szczegóły, a następnie go opisali. (noc, puste ulice, ilość osób w lokalu i czy są to: znajomi, przyjaciela, para czy przypadkowi klienci, lokal bez drzwi, alienacja). Nauczyciel przedstawia krótką biografię malarza i historię okoliczności powstania obrazu.
3. Nauczyciel wyznacza jedną osobę, której powierza rolę reżysera. Jego/Jej zadaniem będzie stworzenie żywego obrazu. Wskazani uczniowie wcielają się w postaci i przenoszą się do 1932 roku. Układają krótki dialog, jaki mogliby prowadzić bohaterowie obrazu.
4. Następnie reżyser wskazuje kolejną grupę, która również wciela się w role bohaterów z obrazu. Tym razem jednak cofamy się w czasie do roku 1942, a zadaniem odtwórców jest wskazanie, dlaczego życie bohaterów tak się potoczyło, że cały czas tkwią w samym miejscu.
5. Prowadzący przechodzi do czytania tekstu pt. Dom, który się przebudził. Uczniowie analizują tekst i wyjaśniają co sprawiło, że „dom się przebudził”, a jego właściciel nabrał chęci do życia.
6. Reżyser wskazuje kolejną grupę. Tym razem poproszeni uczniowie wcielają się w osoby z obrazu, ale akcja się dzieje 10 lat później, w roku 1952. Ich zadaniem będzie pokazanie, w jaki sposób życie bohaterów obrazu mogłoby się zmienić gdyby w ich życiu pojawiła się chłopie z doniczką. Co sprawiłoby, że się obudzą.
7. Wszyscy aktorzy z roku 1932, 1942 i 1952 ustawiają się i kolejno po sobie odgrywają wszystkie scenki, tworząc w ten sposób krótką historię.
8. Prowadzący dziękuję reżyserowi i aktorom za zaangażowanie i prosi o ustawienie się w kole. Wszyscy uczestnicy podają sobie z ręki do ręki „coś pozytywnego” np. przyjacielski uścisk dłoni.
9. Na zakończenie zajęć uczniowie wyrażają swoje opinie na temat zmian, jakie mogą wystąpić w życiu każdego z nich; czy zmiany są potrzebne, czy należy się ich bać?
Załączniki
O autorce: Ilona Jeziorkowska, nauczyciel bibliotekarz, Zespół Szkół nr 33 dla Dzieci i Młodzieży Przewlekle Chorej w Bydgoszczy. Współpracuje z Fundacją Serdecznik z Poznania, prowadzi zajęcia w ramach dedykowanego dla szkół szpitalnych projektu „Oddział Bajka – Wędrująca Szpitalna Biblioteka”. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Opolu.
- Pan Radosny
Temat: RADOŚĆ?! A CÓŻ TO TAKIEGO?!
Cele: (uczeń…)
– Umie rozpoznawać emocje.
– Zna i rozumie terminy: radość i smutek.
– Wie, kiedy jesteśmy radośni a kiedy smutni.
– Potrafi powiedzieć, co sprawia mu radość.
– Potrafi powiedzieć, co sprawia mu smutek.
– Umie wyrazić smutek gestem, mimiką i ruchem.
– Umie wyrazić smutek gestem, mimiką i ruchem.
Warunki techniczne:
– liczba uczestników – klasa szkolna
– wiek uczestników – 6 -7 lat
– miejsce – sala lekcyjna, świetlica, biblioteka
– czas trwania – 45 minut
Treści przekazywane:
– Uświadomienie, czym jest radość a czym smutek.
– Poznanie sposobów radzenia sobie z emocjami.
Metody pracy:
– Słowna: dyskusja, rozmowa.
– Obserwacyjna.
– Ćwiczeniowa.
Formy pracy:
– Indywidualna.
– Zbiorowa.
Środki terapeutyczne:
Tekst Rogera Hargreaves pt. „Pan Radosny”, żółte i czerwone cukierki M&M’s (może to być tańsza wersja cukierków np. Monte z sieci Biedronka, mogą to być guziki), karty ćwiczeń z labiryntem – własne autorstwo (Załącznik nr 1 lub Załącznik nr 1(2)), karty ćwiczeń – odszukaj i pokoloruj Pana Radosnego – własne autorstwo (Załącznik nr 2), karty ćwiczeń – rysowanie po śladzie postaci Pana Smutnego – własne autorstwo (Załącznik nr 3), karty ćwiczeń – dorysowywanie uśmiechu Panu Radosnemu – własne autorstwo, malowanka – własne autorstwo (Załącznik nr 5), kredki, mazaki.
Literatura wykorzystana do zajęć:
Hargreaves R.: Pan Radosny. Warszawa: Egmont 2017
Przebieg zajęć:
1. Uczestnicy siadają w kręgu. Prowadzący wita uczniów i wprowadza ich w tematykę zajęć, zadając zagadkę:
Rozlega się wokoło,
kiedy jest wesoło.
Mówią, ze jest szeroki
i można zrywać boki.
Rozwiązanie: śmiech
Gdy jestem nie w sosie,
gdy mam humor zły,
lecą mi po nosie jak groch wielkie … .
Rozwiązanie: łzy
2. Po rozwiązaniu zagadek prowadzący pyta dzieci, jakiemu stanowi emocjonalnemu towarzyszy śmiech (radość) a jakiemu płacz (smutek).
3. Prowadzący zaprasza dzieci do zabawy w niedokończone zdania. Rozdaje im losowo żółte i czerwone cukierki M&M’s, uprzednio wydzielając z opakowania tylko te cukierki, które mają żółty i czerwony kolor. Dzieci, które wylosowały żółte cukierki, mają za zadanie dokończyć zdanie Jestem radosny/a, kiedy…. Z kolei dzieci, które wylosowały czerwone cukierki mają za zadanie dokończyć zdanie Jestem smutny/a, kiedy….
4. Prowadzący prosi, aby dzieci wyraziły za pomocą gestów i mimiki stan radości (te dzieci, które w poprzednim zadaniu wylosowały żółte cukierki) oraz stan smutku (te dzieci, które w poprzednim zadaniu wylosowały czerwone cukierki).
5. Prowadzący czyta dzieciom opowiadanie R. Hargreaves’a pt. „Pan Radosny”, pokazując zamieszczone w książce ilustracje.
6. Rozmowa kierowana przez prowadzącego na temat przeczytanego tekstu: Jaki był Pan radosny (opisanie wyglądu: grubiutki, okrąglutki, żółciutki i zawsze uśmiechnięty), Jaką krainę zamieszkiwał Pan Radosny? Jacy byli mieszkańcy Radośni? Co odnalazł Pan Radosny spacerując po lesie? Kto mieszkał wewnątrz drzewa? Czy pan Smutny wyglądał tak samo, jak Pan Radosny? A co ich odróżniało? W jaki sposób Pan Radosny postanowił pomoc Panu Smutnemu? Czy pomoc udzielona Panu Smutnemu osiągnęła zamierzony cel? Co pomogło Panu Smutkowi odgonić smutek?
7. Prowadzący omawia odpowiedzi razem z uczniami. Tłumaczy, czym są emocje i w jaki sposób się wyrażają. Radość to stan emocjonalny wywołany czymś przyjemnym. Często towarzyszy zabawie, zadowoleniu z wykonywanych czynności lub przywoływanych w pamięci wspomnień. Wielokrotnie przeżywamy radość bardzo intensywnie, czując ją całym ciałem. Wyraża się ona wielokrotnie poprzez śmiech, gesty czy też okrzyki. Z kolei smutek to stan emocjonalny wywołany czymś dla nas nieprzyjemnym, takim jak np. zła ocena w szkole, kłótnia z koleżanką czy kolegą, reprymenda od rodziców, choroba czy też żałoba po stracie kogoś bliskiego. Smutek, podobnie jak radość, może być przeżywany bardzo intensywnie i wyraża się on wtedy płaczem.
8. Prowadzący rozdaje, przygotowane wcześniej karty ćwiczeń z labiryntem (załącznik nr 1) oraz mazaki. Dzieci mają za zadanie pomóc Panu Radosnemu w doprowadzeniu Pana Smutnego do Radośni. Przy tym zadaniu prowadzący prosi dzieci, aby zastanowiły się, co mogło pomóc Panu Smutnemu dotrzeć do Radośni, krainy, w której zawsze wszyscy są zadowoleni: np. słońce, kwiaty, ładna pogoda, towarzystwo Pana Radosnego itp. Dzieci mają za zadanie dorysować te elementy na kartach z labiryntem.
9. Burza pomysłów – prowadzący zbiera od dzieci propozycje synonimów radości: euforia, szczęście, sielanka, pogoda ducha itp. oraz smutku: żal, ból, strata, cierpienie itp.
10. Następnie prowadzący zaprasza dzieci do wykonania kolejnego zadania. Dzieci otrzymują karty ćwiczeń, na których mają za zadanie odszukać a następnie pokolorować tylko i wyłącznie Pana Radosnego. (Załącznik nr 2).
11. Prowadzący zachęca dzieci do wykonania kolejnych zadań:
– rysowanie po śladzie (Załącznik nr 3),
– dorysowanie Panu Radosnemu uśmiechu. (Załącznik nr 4)
12. Prowadzący podsumowuje zajęcia oraz pracę uczniów: Każdy z nas ma prawo przeżywać rożne emocje. Mamy prawo czuć się szczęśliwymi i radosnymi a także i smutnymi. Najważniejsze jest to, co robimy z tymi emocjami. W jaki sposób pokażemy nasze emocje innym.
13. Prowadzący rozdaje dzieciom kolorowankę (Załącznik nr 5) oraz kredki. Uczniowie zachęceni przez prowadzącego kolorują Radośnię, krainę, w której zawsze wszyscy są zadowoleni.
Załączniki
O autorce: Joanna Szymczak-Ryczel, starszy kustosz w Bibliotece Miejskiej w Łodzi, kierownik Filii nr 73 BMwŁ, współzałożycielka Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- Pan Smutek i powrót do przedszkola po izolacji
Temat: PAN SMUTEK I POWRÓT DO PRZEDSZKOLA
Cele:
– wyjaśnienie dzieciom, dlaczego przez długi czas nie chodziły do przedszkola
– uzmysłowienie, czym jest wirus i jak należy go unikać
– pokazanie jak można poradzić sobie ze smutkiem
Wiek uczestników: 4 – 6 lat
Czas trwania zajęć: 45 – 60 minut
Formy pracy:
– indywidualna
– grupowa
Metody pracy:
– rozmowa kierowana
– dyskusja
– praca z tekstem
– ekspresja plastyczna
– metody aktywizujące
Środki i materiały:
– tekst bajki
– kredki, pisaki
– kartki A4
Literatura:
Tekst bajki Joanny Kochańskiej Powrót do przedszkola
http://emocjeprzedszkolaka.pl/index.php/2020/05/03/powrot-do-przedszkola-darmowa-bajka-terapeutyczna-ebook/http://emocjeprzedszkolaka.pl/wp-content/uploads/2020/05/bajka_powrot_do_przedszkola.pdf
Przebieg zajęć:
1. Dlaczego od jakiegoś czasu nie chodziłyście do przedszkola? – rozmowa
2. Czy dobrze wam było w domu z rodzicami? – swobodne wypowiedzi dzieci
3. Wysłuchanie opowiadania o Tomku
4. Pytania do tekstu:
Dlaczego Tomek wstał rano smutny
Jak na jego ponury nastrój zareagowała mama?
O czym mu opowiedziała, co przypomniała?
Jak ma na imię pani z przedszkola Tomka?
Kim był Bartek?
Co stało się ze smutkiem po rozmowie z mamą?
O co jeszcze zapytał Tomek Mamę?
Co należy robić, żeby wirus nas nie odwiedził?
Jak Tomek chciał przepędzić wirusa i Pana Smutka?
Co zaproponowałam mama, żeby Pan Smutek odszedł?
Co obiecała Tomkowi po powrocie z przedszkola?
5. Czy wam również było smutno z powodu powrotu do przedszkola?
6. Prosimy dzieci, aby dobrały się w pary i opowiedziały sobie o swoich smutkach.
7. Jakie są wasze smutki? – luźna rozmowa z dziećmi.
8. Co sprawia wam radość?
9. Narysujcie swoją największą radość.
10. Dzieci rysują a następnie (chętne) pokazują grupie swoje rysunki i opowiadają
o swojej radości.11. Rundka na zakończenie
Dokończcie zdanie: Bardzo lubię gdy…
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
- Pollandia
Temat: KRAINA POLANDII– jak dbać o zdrowie i bezpieczeństwo w okresie epidemii
Cele:
– wyjaśnienie, czym jest wirus i jak się rozprzestrzenia
– uzmysłowienie dzieciom konieczności dbania o higienę, ze szczególnym uwzględnieniem okresu epidemii
– pokazanie, jak można wykorzystać domowe zasoby: książki, gry itp.
Wiek uczestników: 6 – 9 lat
Czas trwania zajęć: 45 – 60 minut
Formy pracy: indywidualna, grupowa
Metody pracy:
– rozmowa kierowana
– dyskusja
– praca z tekstem
– ekspresja plastyczna
– metody aktywizujące
Środki i materiały:
– tekst bajki
– kredki, pisaki
– kartki papieru A4
Literatura:
Ippoldt Lidia: O krainie Pollandi, która nie dała się koronostworkowi! https://www.bibpedskawina.pl/index.php/centrum-literatury-terapeutycznej/250-pollandia
Przebieg zajęć:
1. Co to jest epidemia? – rozmowa kierowana
Dlaczego wirusy są niebezpieczne i co należy robić, żeby się przed nimi chronić?
2. Posłuchajcie proszę fragmentu bajki pt. O krainie Pollandi, która nie dała się koronostworkowi!
3. Pytania do tekstu:
Jak nazywa się kraina, w której toczy się bajka?
Jaka wieść obiegła pewnego dnia Pollandię?
Co lubiły stworki?
Czy były lubiane?
Co uchwaliła rada królewska?
Co zmieniło się w domach?
Jak uczyły się dzieci?
Czy ta sytuacja z czymś się wam kojarzy? Opowiedzcie o tym?
Jak nazywa się wirus, który zaatakował świat? Narysujcie proszę, jak sobie go wyobrażacie? – dzieci rysują a następnie opowiadają o swoim stworku.
Jak myślicie, jak zakończyła się ta bajka o krainie Pollandii? – swobodne wypowiedzi.
4. Posłuchajcie jak naprawdę zakończyła się bajka.
5. U nas epidemia jeszcze trwa. Napiszcie proszę list do koronawirusa. Co chciałybyście mu powiedzieć? – dzieci piszą a następnie chętni odczytują swoje listy.
6. Rundka na zakończenie
Dokończcie zdanie: Gdy skończy się epidemia to…
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
- Pomagajki
Temat: Bajki pomagajki – scenariusz zajęć na podstawie tekstu „Pomagajki” Ewy Stadtmüller
Cele: Scenariusz pozwala przeprowadzić grupowe zajęcia (stacjonarnie lub on-line) w przedszkolach oraz może służyć pomocą rodzicom. Zawiera przykładowe pytania do rozmowy z dziećmi na podstawie przeczytanego tekstu bajki. Umożliwia podjęcie wspólnie z przedszkolakami refleksji nad rolą emocji w naszym codziennym życiu oraz pozwala dzieciom poznać bezpieczne sposoby radzenia sobie ze złością.
Potrzebne materiały: brystol na plakat, pisaki, kredki, farbki.
Wprowadzenie:
Wspólna rozmowa o tym, jakie dzieci znają emocje. Zabawa w pokazywanie min obrazujących wymienioną emocję. Uświadomienie dzieciom, że wszystkie emocje są ważne i potrzebne, nie ma złych emocji, możemy je podzielić na dobre (dzieci mogą podać przykłady, które to emocje) oraz trudne (przykłady).Przebieg zajęć:
Prowadzący czyta tekst bajki „Pomagajki” z dużym zaangażowaniem intonacyjnym. Tekst czytany jest w czterech fragmentach:
1. Czytamy tekst do fragmentu:
Może tobie powie…
Po tym fragmencie pytamy dzieci, czy domyślają się, co mogło się wydarzyć w przedszkolu. Z jakimi emocjami Maciek wrócił do domu?2. Czytamy drugi fragment tekstu do:
Czasami wybierał swoje ulubione bajki, ale nie miał nic przeciwko niespodziankom.
Po przeczytaniu tego fragmentu warto wyjaśnić pojawiające się w nim pojęcia: „ośmiornica”, „coś stosownego do okoliczności”, „rytuał”, „egzekwował”, „żelazna konsekwencja” – można to zrobić, nawiązując do konkretnych czynności, które odbywają się w przedszkolu. Następnie prowadzący pyta, jak wygląda wieczorne czytanie u dzieci w domu. Po rozmowie prosi, by dzieci posłuchały bajki o ośmiornicy, którą tata przeczytał Maćkowi.3. Czytamy fragment tekstu zawierający bajkę o ośmiornicy, a następnie przeprowadzamy krótką rozmowę o zachowaniu bohaterki.
— Co to znaczy, że pracowała nad sobą?
— Czy to, że się starała, przyniosło zmiany w jej zachowaniu?
— Jakie to były zmiany?
— Dlaczego tak bardzo się zdenerwowała?
— Co mogła zrobić innego zamiast rzucać wszystkim, gdy pojawiła się u niej złość?4. Czytamy tekst do końca.
Po przeczytaniu ostatniego fragmentu przeprowadzamy krótką rozmowę.— Jak zakończyła się rozmowa Maćka z tatą?
— W czym może nam pomóc rozmowa z dorosłym?
— Czy wy umiecie zwrócić się do dorosłego o pomoc w trudnej sytuacji?5. Rozmowa o złości – kiedy złość nam się przydaje – uświadamia nam, że dzieje się coś złego, gdy ktoś nas obraża lub rani, gdy narusza nasze granice.
— W jakich sytuacjach wy najczęściej się złościcie?
— Jakich zachowań nie lubicie w swojej grupie przedszkolnej?6. Złość powinniśmy wyrażać w sposób bezpieczny.
— Czy wiecie, co to znaczy? (Nie robimy krzywdy innym i sobie).
— Czy macie własne bezpieczne sposoby na złość? Opowiedzcie o nich.7. Na podstawie wypowiedzi dzieci prowadzący przygotowuje plakat „Nasze sposoby na złość”. Może go stworzyć za pomocą prostych piktogramowych rysunków, może również podzielić go na dwie części – takimi sposobami, które są możliwe do wykorzystania w przedszkolu oraz w domu. Pod propozycjami dzieci składają „swój podpis”, np. przybijają piątkę dłonią pomalowaną farbą.
Podsumowanie zajęć:
Wspólne odczytanie propozycji z plakatu. Przypomnienie, że nawet jeśli nie zawsze jakaś metoda zadziała, to trzeba się starać i próbować pracować nad sobą jak ośmiornica.
— Jak myślicie, dlaczego bajka ma tytuł „Pomagajki”?
Na zakończenie warto przypomnieć dzieciom o tym, że w kłopocie mogą narysować to, jak się czują, oraz jak ważna jest rozmowa o emocjach.Załącznik
O autorce: Roksana Kociołek-Kaszyńska Bajko- i biblioterapeutka, członkini Krakowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, Polskiej Sekcji IBBY oraz Instytutu Terapii i Edukacji Społecznej – Stowarzyszenie. Pracuje jako pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 oraz Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 15 w Krakowie. Prowadzi na Facebooku stronę @bajkowerozmowy.
- Przyjaźń największym prezentem
Temat: PRZYJAŹŃ NAJWIĘKSZYM PREZENTEM
Cele:
Główny: kształcenie postawy koleżeństwa i przyjaźni
Operacyjne:
Uczeń:
– Zna i rozumie pojęcie: „przyjaźń”.
– Wie, czym różni się przyjaźń od koleżeństwa.
– Zna i umie wymienić cechy prawdziwego przyjaciela.
Warunki techniczne:
– liczba uczestników – klasa szkolna
– wiek uczestników – 8 – 9 lat
– miejsce – sala lekcyjna, świetlica lub biblioteka
– czas trwania – 45 minut
Treści przekazywane:
– Istota przyjaźni.
– Różnice między przyjaźnią a koleżeństwem
– Cechy prawdziwego przyjaciela.
Metody pracy:
– Praca z tekstem
– Dyskusja
– Metoda aktywizująca z kartami pracy
Formy pracy:
– Indywidualna
– Grupowa
– Zbiorowa
Środki terapeutyczne:
tekst literacki, karty pracy z diagramem literowym (załącznik nr 1), karty pracy „jajko z niespodzianką” (załącznik nr 2), kredki, klej, kartony/blok rysunkowy format A4,
Literatura wykorzystana do zajęć:
Volmert J.: Prezent dla ciebie: opowieść o przyjaźni, Kielce: Jedność, 2020.
Przebieg zajęć:
1. Dzieci siadają w kręgu. Prowadzący wita uczestników i wprowadza ich w tematykę zajęć. Rozdaje dzieciom kredki oraz kartki z przygotowanymi diagramem literowymi. (załącznik nr 1). Poleca zakolorować co drugie pole. Litery te czytane kolejno utworzą rozwiązanie.
2. Rozmowa prowadzącego z dziećmi nt. przyjaźni i koleżeństwa: Co to jest przyjaźń?, A co to jest koleżeństwo?, Spróbujcie powiedzieć, czym się różnią te pojęcia?, Jakie cechy powinien reprezentować przyjaciel? (bezinteresowna pomoc, kiedy jej potrzebujemy; wsparcie w trudnych sytuacjach; umiejętność słuchania, umiejętność dawania; zaufanie).
3. Prowadzący czyta uczniom książkę Julii Volmert pt. „Prezent dla ciebie: opowieść o przyjaźni”. Pokazuje zamieszczone w niej ilustracje.
4. Dyskusja z dziećmi w oparciu o wysłuchany tekst i pokazane ilustracje: Kto jest bohaterem książki? Kto był najlepszą przyjaciółką Bartka, niedźwiadka z czerwonym noskiem? Na co został zaproszony niedźwiadek? Jakie prezenty chciał niedźwiadek podarować Basi? Co się z nimi stało? Co w tej sytuacji postanowił zrobić miś? Niedźwiadek przypomniał sobie, że wiewiórka bardzo lubi orzechy. Nie mógł ich jednak podarować, dlaczego? Co podpowiedział misiowi zajączek? Czy Bartkowi udało się ulepić prezent z plasteliny? Dlaczego niedźwiadek nie dotarł na przyjęcie urodzinowe? Czy rzeczywiście Bartek nie miał przygotowanego prezentu dla przyjaciółki? Jaki prezent ostatecznie podarował wiewiórce? Dlaczego wiewiórka była wzruszona a niedźwiadek czuł się szczęśliwy? Czy niedźwiadek był przyjacielem, czy kolegą wiewiórki i dlaczego?
5. Prowadzący omawia odpowiedzi razem z uczniami. Tłumaczy, że dla każdego człowieka przyjaźń oznacza coś innego. Bywa, że przyjacielem nazywamy kogoś, z kim spędzamy dużo czasu i dzielimy podobne zainteresowania. Przyjaciel to osoba, z którą dobrze się rozumiemy i pomagamy sobie w trudnych chwilach. Przyjaciele mogą być do nas bardzo podobni lub zupełnie inni niż my. Zazwyczaj jednak przyjaciel to osoba, z którą lubimy spędzać czas. Przyjaciel, to ktoś komu ufamy i komu możemy powierzyć nasze sekrety. Przyjacielem jest ten, kto umie nas wysłuchać i umie wyciągnąć pomocną dłoń, kiedy tego potrzebujemy.
6. Prowadzący zaprasza uczniów do zabawy Jajko z niespodzianką! Rozdaje puzzle (załącznik nr 2), kartony, klej i kredki. Dzieci mają za zadanie ułożyć obrazek z puzzli i odczytać znajdujący się napis. Obrazki naklejają na kartony i kolorują.
7. Dzieci po kolei odczytują sentencje, które odnalazły w swoich jajkach (POMOGĘ CI!, LUBIĘ CIEBIE!, MOŻESZ MI ZAUFAĆ!, CHĘTNIE CIĘ WYSŁUCHAM!, LUBIĘ SPĘDZAĆ Z TOBĄ CZAS!, DOBRZE CI ŻYCZĘ! itp.).
8. Prowadzący podsumowuje zajęcia oraz pracę uczniów. Prosi, aby każdy z uczniów wypisał po 5 cech dobrego przyjaciela. Na zakończenie wszyscy odczytują zaproponowane przez siebie cechy.
Załączniki:
Scenariusz opublikowany: Przyjaźń największym prezentem „Biblioterapia w Szkole” dodatek do Biblioteka w Szkole 2020, nr 10, s. 24-25;
O autorce: Agata Krajewska, kustosz, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Przewodnicząca Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- Samotność, czyli co?
SAMOTNOŚĆ, CZYLI CO?
Bibliografia:
Wojciech Widłak, Samotny Jędruś, Kraków 2011.
1. Pytania do dzieci:
– Co to znaczy, że ktoś jest samotny?
– Jak się czuje samotny człowiek?
– Jakie są sposoby na to, by pomóc samotnemu człowiekowi?
– Dlaczego ludzie są samotni?
2. Czytanie książki.
3. Pytania do dzieci po lekturze:
– Czego poszukuje Jędruś?
– Kogo spotyka na swojej drodze Samotny Jędruś?
– Czy wiedzą oni czego szuka Jędruś?
– Jędruś dostaje jednak cenną wskazówkę. Jaką?
– Czy Jędrusiowi udaje się odnaleźć to, czego szukał?
– Co, kto to był?
4. Praca plastyczna:
Każde dziecko robi plakat pt Jak mogę pomóc samotnej osobie?
Potrzebne będą: duży arkusz papieru, kredki, farby, pisaki, kolorowe czasopisma, klej
5. Omawiamy przygotowane plakaty.
6. Pytania do dzieci:
– Kto jest dla was ważny w życiu?
– Dlaczego ta osoba jest dla Ciebie ważna?
– Kto jest Twoim przyjacielem?
– W jaki sposób dzięki Tobie, Twoja rodzina i przyjaciele nie czują się samotni?
– A co Ty cennego otrzymujesz od nich?
– Czy jesteśmy sobie wzajemnie potrzebni?
7. Pamiątkowa fotografia.
O autorce: Katarzyna Kotaba – certyfikowana biblioterapeutka, specjalistka z zakresu literatury dla dzieci i młodzieży, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Krakowie, entuzjastka alternatywnych metod edukacji.
- Siedmiu wspaniałych
Temat: Siedmiu Wspaniałych – dręczenie i przemoc w szkole
Cele:
– uwrażliwienie na krzywdę
– uświadomienie, że dręczenie jest przykre
– poznanie sposobów radzenia sobie z dręczycielami
– kształtowanie empatii
Uczestnicy:
Grupa 14 – 16 – osobowa, dzieci w wieku 7 – 11 lat
Czas trwania: 60 minut
Metody i techniki:
– głośne czytanie
– burza mózgów
– dyskusja
– drama
Środki:
– tekst „Siedmiu Wspaniałych” Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel
– obrazki z buźkami
Materiały:
– arkusz papieru
– pisaki
Warunki: przestronna sala z miejscami do siedzenia i do zabaw w kole.
Literatura pomocnicza:
Jędrzejewska-Wróbel Roksana: Siedmiu Wspaniałych i sześć innych, nie całkiem znanych historii. Wardszawa: Wydaw. Bajka, 2010. ISBN 978-83-61824-24-4. S. 15 – 26 : Siedmiu Wspaniałych
Liebertz Charmaine: Skarbnica edukacji dobrego serca. Inteligencja emocjonalna : podstawy, metody i zabawy. Kielce : Jedność, 2007. ISBN 978-83-7442-277-2.
Zubrzycka Elżbieta: Dobre i złe sekrety. Gdańsk: Gdańskie Wydaw, Psychologiczne, 2015 ISBN 978-83-60577-93-6
Zubrzycka Elżbieta: Dręczyciel w klasie. Gdańsk: Gdańskie Wydaw, Psychologiczne, 2015. ISBN 978-83-60577-92-9
Przebieg zajęć
Zabawy wprowadzające:
1. „Witam tych, którzy…” (zabawa przełamująca onieśmielenie)
Członkowie grupy siedzą w kole. Prowadzący podaje kolejne hasła, a uczniowie, których dotyczy wymienione kryterium, wstają (mogą przy tym wykonać zabawne ukłony czy gesty pozdrowienia wobec grupy), np.
„Witam wszystkich, którzy:mają jasne włosy,
noszą okulary,
mają na sobie spodnie,
zjedli śniadanie
mają psa,
jedli jajka na śniadanie
lubią czekoladę
lubią chodzić do szkoły
mają na sobie coś niebieskiego
lubią niespodzianki
mają spinki we włosach
przyjechali samochodem
lubią tańczyć
lubią dobrą zabawę”
Po kilku poleceniach inne osoby mogą przejmować rolę prowadzącego.
2. Mój przyjaciel miś
Pośrodku koła układamy różne przedmioty, z których każdy ma reprezentować jedno uczucie. Na początku prowadzący ustala z dziećmi, jaki przedmiot ma być symbolem jakiego uczucia, na przykład:
kwiatek – czuję się dobrze, jestem szczęśliwy
poduszka – jestem zmęczony, nie mam na nic ochoty
pluszowy miś – czuję się silny, odważny
szklanka z wodą – jestem smutny
kijek – jestem wściekły i agresywny
Kiedy wszystkie dzieci poznają już znaczenie poszczególnych symboli, pierwsze dziecko wybiera ze środka koła dowolny przedmiot i kładzie go przed sobą na podłodze albo stole. Następnie wyjaśnia grupie, dlaczego zdecydowało się właśnie na ten przedmiot. Gdy skończy, odkłada przedmiot do koła i kolejne dziecko wybiera przedmiot, z uczuciem którego się w tej chwili identyfikuje. Zabawa trwa do momentu aż wszystkie dzieci opowiedzą, dlaczego wybrały właśnie taki przedmiot.[1]
Część zasadnicza
Co to jest dręczenie? Jat to rozumiecie? – burza mózgów.
Czym różni się skarżenie i kablowanie o słusznego poinformowania?
Posłuchajcie opowiadania pt. „Siedmiu wspaniałych”.
Pytania do tekstu
Ile było koźlątek w klasie?
Kto był ich wychowawczynią?
Co wydarzyło się pewnego poranka?
Kto prześladował koźlątka?
Co myślały o sobie koźlątka? Jak się czuły?
Na co pewnego dnia odważy się siódmy koziołek?
Jak nazwały siebie koźlątka i jak zaczęły się zachowywać?
O czym pomyślało Siedmiu Wspaniałych?
Co zrobiła Pani Koza?
Co stało się z Wilkiem z VI B?
Jak zachowują się dręczyciele w obecności osób dorosłych?
Dlaczego dręczone dziecko często nie poskarży się dorosłym (rodzicom, nauczycielom)?
Drama – spotkanie wilka z koźlątkiem – dzieci w parach odgrywają scenkę wcielając się w każdą z ról (każde dziecko odgrywa zarówno rolę wilka jaki koźlątka). Po zakończeniu uczniowie mówią o swoich odczuciach a następnie starają się odpowiedzieć na pytanie:
„Co byście powiedzieli wilkowi, gdybyście mogli z nim porozmawiać?”.Rundka na zakończenie
Dzieci siedzą w kręgu. Prowadzący prosi, aby dokończyły zdanie:
„Gdy mojemu koledze dzieje się krzywda to…”Ewaluacja
Dzieci wybierają obrazki buźkami (uśmiechnięte lub smutne).
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
[1] Ch.Liebertz, Skarbnica edukacji dobrego serca, Kielce, 2007, s. 72
- Słoiczek strachu
Temat: SŁOICZEK PEŁEN STRACHU
Cele: (uczeń…)
– Umie rozpoznawać emocje.
– Zna i rozumie termin: strach.
– Wie, kiedy i w jakich sytuacjach się boimy.
– Potrafi powiedzieć, czego się obawia / boi.
– Umie wyrazić strach gestem, mimiką i ruchem.
Warunki techniczne:
– liczba uczestników – klasa szkolna
– wiek uczestników –7-8 lat
– miejsce – sala lekcyjna, świetlica, biblioteka
– czas trwania – 45 minut
Treści przekazywane:
– Uświadomienie, czym jest strach.
– Poznanie sposobów radzenia sobie z emocjami.
Metody pracy:
– Słowna: dyskusja, rozmowa.
– Obserwacyjna.
– Ćwiczeniowa.
Formy pracy:
– Indywidualna.
– Zbiorowa.
Środki terapeutyczne:
Tekst Barbary Supeł pt. „Słoiczek strachu”, karta ćwiczeń w ilości odpowiadającej liczbie uczestników – kontur słoika do wykonania słoiczka strachu – własne autorstwo (Załącznik nr 1), przykładowe prace (załącznik nr 2), kredki, mazaki, duży słój, samoprzylepne karteczki w kolorze białym i czerwonym, napis „Słoiczek strachu – tutaj mieszka mój strach”.
Literatura wykorzystana do zajęć: Supeł B.: Słoiczek pełen strachu. Warszawa: Zielona Sowa 2020
Przebieg zajęć:
1. Uczestnicy siadają w kręgu. Prowadzący wita uczniów i wprowadza ich w tematykę zajęć, zadając zagadkę:
*Jaka to emocja? Powiedzcie dzieci – mówią o nim, że ma wielkie oczy.
Rozwiązanie: strach
Po rozwiązaniu zagadek prowadzący pyta dzieci, jakiemu stanowi emocjonalnemu towarzyszy drżenie, szybsze bicie serca, płytszy oddech, pojawienie się na rękach tzw. gęsiej skórki, jeżenie się włosów na głowie, krzyk (strach, bojaźń).
2. Prowadzący czyta dzieciom tekst Barbary Supeł pt. „Słoiczek strachu”, pokazując zamieszczone w książce ilustracje.
3. Rozmowa kierowana przez prowadzącego na temat przeczytanego tekstu: Kim miał się opiekować Błażej? Dlaczego rodzice poprosili syna, by zajął się młodszym bratem i dziewczynkami? Czy Błażej był zadowolony z nałożonego na niego obowiązku? W czym dzieci przeszkadzały chłopcu? Jaką zabawę wymyślił Błażej, by pozbyć się dzieciaków? Jakie zadania musiały wykonać dzieci, by przejść do kolejnej rundy. Czy udało im się wykonać te zadania i z jakim skutkiem? W jaki sposób dzieci postanowiły odegrać się na Błażeju?
4. Prowadzący omawia odpowiedzi razem z uczniami. Tłumaczy, czym są emocje i że strach to jedna z nich. Prowadzący podkreśla, że lęk (strach) jest czymś naturalnym w życiu człowieka, nie ma osób, które się nie boją. Lęk jest potrzebny, bo chroni nas przed nierozważnym postępowaniem i niebezpieczeństwem.
5. Prowadzący rozdaje dzieciom kartę ćwiczeń (Załącznik nr 1) oraz kredki. Uczniowie zachęceni przez prowadzącego zamykają w słoiku swoje lęki. (załącznik nr 2 – przykładowe prace)
6. Prowadzący podsumowuje zajęcia oraz pracę uczniów. Na przygotowanym dużym słoju prowadzący nakleja napis „Słoiczek strachu – tutaj mieszka mój strach”. Dzieciom rozdaje samoprzylepne karteczki (białe i czerwone). Prosi, by dzieci na karteczkach napisały swoje imię. Dzieci muszą wybrać na której z karteczek napiszą swoje imię.:
– biała karteczka –jeśli uważają, że oswoiły, rozprawiły się z lękiem zrozumiały go dzięki powyższym zajęciom.
– czerwona karteczka – jeśli dalej tak samo mocno odczuwają lęk, jeśli te zajęcia nie pomogły im go zredukować, zrozumieć, oswoić.
Dzieci naklejają karteczki na słoiku.
Słoiczek pełen strachu – załącznik 1
Słoiczek pełen strachu – załącznik 2
O autorce: Joanna Szymczak-Ryczel, starszy kustosz w Bibliotece Miejskiej w Łodzi, kierownik Filii nr 73 BMwŁ, współzałożycielka Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- Trzy kroki do szczęścia
Temat: TRZY KROKI DO SZCZĘŚCIA
Wiek uczestników: 8-13 lat
Cele:
– uzmysłowienie dzieciom, jak ważne są wartości w życiu każdego człowieka
– umiejętność wyboru odpowiednich dla siebie wartości
– rozwijanie umiejętności rozpoznawania i nazywania wartości moralnych
– postrzeganie wartości, jako pomocy w podjęciu ważnych decyzji w życiu
Literatura wykorzystana do zajęć:
Opowiadanie „Trzy kroki do szczęścia” autorstwa Eweliny Pyrtek (Ewi z Pomabajek)
Potrzebne materiały:
– Opowiadanie „Trzy kroki do szczęścia”
– Brystol
– Kolorowe kartki
– Pisaki
– Format liści i drzewa
Przebieg zajęć:
a) Słońce skojarzeń
b) Stworzenie wspólnej definicji wartości
c) Czytanie opowiadania
d) Pogadanka z dziećmi
e) Stworzenie drzewa wartości – arteterapia
Ewaluacja
1. Słońce skojarzeń:
Dzieci wypowiadają kolejno skojarzenia z pojęciem „wartość”, a następnie zapisują je na arkuszu żółtego brystolu – tworząc słońce.
2. Stworzenie wspólnej definicji wartości:
Jakie są przykłady wartości?
Czym są dla Was wartości?
Czy są ważne w życiu?
Jacy są ludzie, którzy kierują się „złymi” wartościami w życiu?
Co to są wartości moralne i jakie są ich przykłady?
3. Czytanie opowiadania
4. Pogadanka z dziećmi
O czym było opowiadanie?
Dlaczego inni uczniowie nie wiedzieli, jakie mają wartości?
Jakie wartości miała Ania?
Jaki jest morał tego opowiadania?
5. Drzewo naszych wartości (arteterapia)
Każde z dzieci dostaje wcześniej przygotowane 3 kolorowe liście, na których wpisuje swoje najważniejsze wartości moralne. Następnie każdy przykleja swoje liście na wcześniej przygotowanym „drzewie wartości”. Wspólnie sprawdzają czy jakieś wartości się powtarzają, a jeśli tak, to, jakie?
6. Ewaluacja:
Określenie nastroju, z jakim kończymy zajęcia – dzieci wybierają symbol buźki: zadowolona, znudzona, smutna, zła, a następnie opowiadają, dlaczego dokonali takiego wyboru.
PODSUMOWANIE
Wartości moralne to drogowskazy do lepszego, harmonijnego życia. Są to postawy i zachowania, które nie krzywdzą innych. Wartości moralne kształtują lepszych ludzi, lepsze stosunki międzyludzkie i lepsze życie.
Załącznik- Trzy kroki do szczęścia
O autorce: Ewelina Pyrtek, nauczycielka języka polskiego, bibliotekarka. Studiuje psychologię rozwoju dzieci i młodzieży, ukończyła kursy biblioterapeutyczne uprawniające do prowadzenia zajęć z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi oraz seniorami. Na blogu @pomabajki pokazuje, że wartościowa książka potrafi wspomóc w wychowywaniu dziecka i przybliża zagadnienia dotyczące bajkoterapii.
- Wieloryb
Temat: INNY NIE ZNACZY GORSZY – tolerancja i akceptacja odmienności w codziennym życiu
Cele:
Uświadomienie czym jest tolerancja, jak likwidować uprzedzenia wobec osób mających odmienny wygląd fizyczny, pokazanie na czym polega piętnowanie „inności” (agresja fizyczna i psychiczna), uświadomienie prawa do bycia sobą, wskazanie pozytywnych wzorców zachowań.
Warunki techniczne:
– klasa szkolna,
– wiek uczestników – 8-12 lat,
– czas trwania – 45 min.
Treści przekazywane:
– Uświadomienie uczestnikom że mimo dzielących nas różnic, wszyscy jesteśmy podobni, a akceptacja różnorodności jest rzeczą pozytywną – definicja słów na zasadzie zestawienia przeciwieństw tolerancja-nietolerancja, dyskryminacja-akceptacja, agresja-równowaga,
– wygląd fizyczny nie powinien być wyznacznikiem oceny osoby – napiętnowanie osób wykraczających swoim wyglądem poza stereotypy (otyłe, rudych, zbyt niskie lub zbyt wysokie itp.),
– jak budować dobre relacje z innymi – tolerancja w codziennym życiu.
Metody pracy: praca z tekstem, dyskusja, burza mózgów.
Formy pracy: grupowa
Środki terapeutyczne: fragmenty książki (wyd. II z 2014 r.) : s. 1-24, małe karteczki, pisaki.
Literatura wykorzystywana do zajęć: Renata Piątkowska : Wieloryb. Łódź : Wydawnictwo Literatura, 2014 (wyd. II).
Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów, przedstawienie tematu zajęć.
2. Prowadzący rozpoczyna dyskusję o tolerancji i stereotypach– czym jest tolerancja, czym jest „inność”, skąd biorą się stereotypy, w jaki sposób traktowane są osoby, które nie mieszczą się w ogólnie przyjętych standardach wyglądu (są otyłe, zbyt szczupłe, rude, zbyt wysokie lub zbyt niskie…), czym jest dyskryminacja. Zapisuje na tablicy zestawienia przeciwieństw tolerancja-nietolerancja, dyskryminacja-akceptacja, agresja-równowaga.
2. Prowadzący czyta pierwsze dwa opowiadania o Julce (Julka, Hulajnoga).
3. Burza mózgów – prowadzący rozdaje uczniom kartki, na których każdy z uczniów ma napisać jakie postawy przyjęli wobec Julki jej rówieśnicy.
4. Dyskusja – czy odmienny wygląd bohaterki książki sprawia, że jest ona inna, czy sprawia, że czuje inaczej lub jest w jakikolwiek sposób gorsza?
5. Prowadzący czyta kolejne dwa opowiadania o Julce (Balon, Jarzębinki).
6. Dyskusja – Rozmowa na temat różnorodności wyglądów. Czy jest coś złego w różnorodności?
7. Prowadzący prosi wybranego ucznia o wylosowanie kartki z odpowiedziami zapisanymi przez uczniów. Prowadzący razem z uczniami analizuje zapisy. Zastanawiają się czy brak akceptacji ze względu na wygląd fizyczny ma wpływ na uczucia człowieka? Analiza niewłaściwych zachowań rówieśników. Omówienie znaczenia agresji fizycznej i psychicznej i jej następstw na przykładzie Julki.
8. Prowadzący czyta ostatnie (z wybranych) opowiadanie „Flet”.
9. Prowadzący omawia postawę głównej bohaterki książki, Julki, która odkrywa w sobie talent – potrafi pięknie grać na flecie. Wskazanie uczniom, że nasza fizyczność nie ma wpływu na nasze talenty.
10. Dyskusja – uczniowie poproszeni są o wyobrażenie sobie, że to oni są 'inni”. Losują kolejne karteczki, na których wcześniej pisali różne „wady zewnętrzne”, następnie poproszeni są o wyobrażenie sobie, że są osobą z takową „wadą”. Poproszeni są także o wskazanie swoich talentów, rzeczy które według nich robią dobrze. Ćwiczenie ma na celu pobudzeni wyobraźni uczniów tak, aby doszli do wniosku, że ich wygląd fizyczny nie wpływa na to kim są i co potrafią, że to „tylko wygląd”.
11. Podsumowując, prowadzący zwraca uwagę, że szykanowanie osób o odmiennym wyglądzie nie ma jakikolwiek sensu. Podkreśla, jak duże znaczenie ma tolerancja i akceptacja odmienności w życiu człowieka.
12. Podziękowanie za udział w zajęciach.
Scenariusz opublikowany w: Inny nie znaczy gorszy – tolerancja i akceptacja odmienności w codziennym życiu „Biblioterapia w Szkole” dodatek do Biblioteka w Szkole 2017, nr 10
O autorce: Agata Krajewska, kustosz, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Przewodnicząca Koła Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
- W moim sercu
Scenariusz zajęć przeznaczony jest dla grup dzieci w wieku 6-9 lat. Jego realizacja zajmuje około 60 minut, prowadzący sam decyduje o krótkich przerwach. Zajęcia mogą trwać więcej niż 60 minut jeśli chcemy zrealizować dodatkowe aktywności oznaczone „+”. Potrzebujemy: małe karteczki, karta pracy (wiersz) i karta pracy (serce) dla każdego dziecka, (+) dodatkowa karta pracy „radość/złość”.
Cele spotkania:
– kształtowanie umiejętności wyrażania własnych uczuć,
– nauka rozpoznawania i nazywanie emocji u siebie i innych
– zwrócenie uwagi na różnorodność uczuć i potrzebę ich doświadczania
Metody pracy:
– pogadanka
– burza mózgów
– praca z tekstem i ilustracjami
– technika zdań niedokończonych
– metoda dramy
– ekspresja plastyczna
– (+) indywidualna opowieść słowna
Formy pracy:
– praca z całą grupą
– praca indywidualna
– praca w grupach
ROZPOCZĘCIE ZAJĘĆ
Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczenia, w którym staramy się skupić na pozytywach. Prosimy dzieci o dokończenie zdania: dziś czuję się dobrze, bo…
Wprowadzenie do tematu – wspólna rozmowa o uczuciach (jakie uczucia znają, po co są nam potrzebne itp.)
Krótkie ćwiczenie: dzieci otrzymują małe karteczki, mają narysować emocję, którą odczuwają teraz, w tym momencie za pomocą np. Emotki
PRACA W GRUPACH Z WIERSZEM
Dzielimy dzieci na kilkuosobowe grupy*, każda osoba w grupie otrzymuje wiersz, zadaniem każdej grupy jest podjęcie próby przedstawienia tego wiersza za pomocą gestów, mimiki, ruchu, można wykorzystywać dostępne w sali akcesoria. Dodatkowo na koniec pokazu dana grupa wspólnie przedstawia wybraną emocję, na którą się umówiła, a reszta dzieci zgaduje co to za emocja. Następnie grupy kolejno przestawiają wyniki swojej pracy, oklaski dla każdej z grup.
Wiersz:
W moim sercu emocji mieszka wiele
Wiedzą o tym moi przyjaciele
Szybko je u mnie zauważają
Gdy na mojej twarzy się one pojawiają
Raz, dwa, trzy
Oczy, usta, brwi
Czoło oczywiście też
I co czuję ja – już wiesz
*w przypadku dzieci młodszych nieumiejących czytać lub jeśli wiemy, że ćwiczenie będzie dla nich za trudne nie dzielimy ich na grupy tylko wspólnie wymyślamy jak pokazać wiersz; prowadzący może w tym celu wybrać jedno dziecko jako pomocnika; następnie dzieci kilka razy powtarzają tekst za prowadzącym i równolegle pokazują wypracowany wspólnie sposób przedstawienia wiersza.
ODCZYTANIE BAJKI
Zanim odczytamy bajkę pokazujemy dzieciom jej okładkę, tłumaczymy, że serca mają różne kolory, że jest to „księga uczuć” małej, sympatycznej dziewczynki. Ewentualnie mogą zastanowić się nad nadaniem jej imienia.
Bajkę odczytujemy w całości, jednak po każdej stronie zadaniem dzieci jest odgadnięcie uczucia, jakie przedstawia nam bohaterka. Po odgadnięciu przez dzieci można zaproponować, by cała grupa pokazała to uczucie (pamiętając o oczach, ustach, brwiach, czole), mogą też bliżej przyjrzeć się ilustracji i dziewczynce – czy widać po jej twarzy daną emocję?
Przed przewróceniem następnej strony dodatkowo możemy zapytać młodsze dzieci jakiego koloru jest następne serce.
Warto również mocno zaangażować się w czytanie kolejnych stron adekwatnie do uczucia, a przed przewróceniem kartki komentować (np. przed stronę ze złością podglądamy, co jest na następnej stronie i mówimy dzieciom „o rany, co tam się dzieje”, tekst czytamy zezłoszczeni; gdy jest strona z balonem kręcimy książką wkoło; zapytajmy też dzieci czy to prawda, że „całus mamy uleczy smutek”; przed stroną z wilkiem i strachem podglądamy rysunek i mówimy, że boimy się przewrócić kartkę).
WSPÓLNA REFLEKSJA
Dzieci wymieniają uczucia jakie pojawiły
Dzieci wymieniają uczucia jakie pojawiły się w książce. Mogą też opowiedzieć o tym jak czują się w różnych sytuacjach. Warto w toku rozmowy nawiązać do tego, że nie ma złych emocji. Są emocje “trudniejsze” i “łatwiejsze”, z niektórymi po prostu czasem gorzej sobie radzimy, ale wszystkie są potrzebne (np. strach, odraza ostrzega nas przed czymś, gniew, złość mówi nam, że coś jest nie tak, ktoś np., namawia nas do czegoś złego albo robi nam krzywdę).
Następnie dzieci kolejno odpowiadają na trzy pytania:
Jaką emocję odczuwasz najczęściej?
Z jaką emocją masz największy problem?
Kiedy masz dobry humor, co sprawia Ci radość, co wtedy robisz?
WSPÓLNE ZABAWY
Przed rozpoczęciem zabawy pytamy dzieci po co jest nam potrzebne rozpoznawanie uczuć u siebie i u innych? Czy znają słowo empatia? Co ono oznacza? Podkreślić jak ważne jest, aby znać swoje uczucia, ale też rozpoznawać uczucia innych, by adekwatnie się zachować, pomóc itp.
Kalambury z emocjami: zgadywanie emocji (dzieci same wymyślają co chcą pokazać lub podpowiada prowadzący), po każdej odgadniętej emocji dzieci kończą zdania dotyczące tej emocji:
odczuwam tę emocję / mam taką minę, gdy…
co zrobię, gdy zobaczę, że ktoś czuje się…
Inne propozycje zabaw: wspólne wypowiadanie jakiegoś dowolnie zaproponowanego przez dziecko słowa „wesoło, smutno, ze złością, ze zdziwieniem, ze strachem” itp. lub powtarzanie, naśladowanie ruchów oraz min.
PRACA PLASTYCZNA
Karta pracy z sercem: dzieci rysują „jakie emocje mieszkają w twoim sercu”. Nie narzucamy ile ich ma być, dzieci decydują same. Na zakończenie omówienie prac.
(+) Na postawie dodatkowej karty pracy „radość/złość” możemy poszerzyć zajęcia o rozmowę na temat dwóch uczuć. W tym ćwiczeniu dzieci odnoszą się już do konkretnych sytuacji, a po zakończeniu pracy mają szansę o nich opowiedzieć.
ZAKOŃCZENIE
Krótkie podsumowanie zajęć i podziękowanie uczestnikom za aktywność.
Informacje uzupełniające do scenariusza:
Jo Witek „Moje małe strachy” Wydawnictwa Mamania
Idealną kontynuacją warsztatów są kolejne zajęcia na podstawie innej książki autorki, jest to „księga odwagi”. W książce znana już dzieciom sympatyczna dziewczynka kolejno odsłania swoje strachy, a to czego się boi jest niezwykle bliskie temu, czego zazwyczaj boją się dzieci.
Do zajęć potrzebne są tylko złożone na pół kartki A4.
Książkę czytamy z dużym zaangażowaniem, pytając dzieci kolejno co kryje się za wycinanką na następnej stronie. Po każdej stronie rozmawiamy o danym strachu, które dzieci podobnie go odczuwają, jaki możemy mieć na niego sposób, żeby sobie z nim poradzić.
Po zakończeniu czytania prowadzący pokazuje dzieciom „górę strachów” z początku i końca książki, pyta jaka jest różnica, jak to się stało, że na końcu góra jest taka mała? Co jest potrzebne żeby pokonać swój strach? W podsumowaniu warto dodać, że oprócz rożnych sposobów na strachy, które wymyśliliśmy podczas zajęć trzeba pamiętać, że gdy my rośniemy nasze strachy maleją. Koniecznie wspomnieć o tym jak bardzo potrzebna jest odwaga (przypomnieć poprzednie zajęcia i książkę „W moim sercu”).
Na koniec zajęć dzieci otrzymują złożoną na pół kartkę A4, na pierwszej stronie rysują swoją „górę strachów” – jak wygląda teraz (umieszczają na niej swoje obecne strachy), a w środku po otwarciu kartki rysują swoją „górę strachów” jaka będzie jak już dorosną
KOMENTARZ AUTORKI SCENARIUSZA:
Książki Jo Witek są świetnym materiałem do pracy z dziećmi – podczas zajęć jest dużo śmiechu, ale i przekaz ważnych treści. Dzieci uwielbiają bohaterkę, znakomicie zapamiętują emocje, a czasem po raz pierwszy mówią o swoich uczuciach czy strachach, co jest przecież ważnym krokiem do ich oswajania. To co mówią i rysują podczas zajęć stanowi niezwykle ważną wskazówkę do dalszej pracy z nimi. Zdarza się, że podczas zajęć dzieci ujawniają zablokowane emocje, problemy, skrywane sekrety. Poprzez te książki i wspólną zabawę możemy je poznać i odpowiednio wcześnie podjąć adekwatne wsparcie w indywidualnych już spotkaniach.
Scenariusz publikowany na stronie Wydawnictwa Mamania
Załączniki
W moim sercu – karta pracy – RADOŚĆ i ZŁOŚĆ
W moim sercu – karta pracy – SERCE
W moim sercu – karta pracy WIERSZ
O autorce:Roksana Kociołek-Kaszyńska Bajko- i biblioterapeutka, członkini Krakowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, Polskiej Sekcji IBBY oraz Instytutu Terapii i Edukacji Społecznej – Stowarzyszenie. Pracuje jako pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 oraz Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 15 w Krakowie. Prowadzi na Facebooku stronę @bajkowerozmowy.
- Wszyscy jesteśmy sobie potrzebni
Temat: WSZYSCY JESTEŚMY SOBIE POTRZEBNI
Wiek uczestników: 5-8 lat
Cele ogólne:
– Uświadomienie różnic w wyglądzie i zainteresowaniach ludzi
– Nauka szacunku dla inności
– Nauka współpracy między dziećmi
– Uświadomienie dzieciom, że każdy jest ważny i tylko pomagając sobie nawzajem możemy osiągnąć cel
Cele szczegółowe:
– Dziecko wie, że nie wszyscy ludzie są tacy sami
– Dziecko uświadamia sobie, że czasem różnice w postrzeganiu rzeczy mogą nam pomóc w wykonaniu zadania
– Dziecko czuje się ważne i potrzebne w grupie
– Dzieci szanują się wzajemnie i pomagają sobie w trudnościach
– Dzieci potrafią ze sobą współpracować
Spodziewane efekty:
– Lepsza współpraca, wzajemny szacunek,
– Dostrzeganie swoich pozytywnych cech
Metody:
Słowna, elementy arteterapii, biblioterapii, rozsypanka wyrazowa, puzzle, burza mózgów.
Formy pracy:
Indywidualna, zbiorowa
Środki dydaktyczne:
Sala z możliwie dużą powierzchnią do zabawy, kolorowe kartki, mazaki, długopisy, piłeczka do przekazywania sobie głosu, flipchart kartkami, płyta CD z piosenką „Jestem muzykantem”, tekst literacki „Orkiestra Krowy Zosi”, wycięte z papieru kciuki do badania nastroju dzieci.
Przebieg zajęć.
1. Rozpoczęcie zajęć:
Prowadzący podaje dzieciom wycięte z papieru łapki a następnie prosi by za ich pomocą określiły, jak się dziś czują: kciuk w górę „super”, kciuk w dół „źle”, kciuk w bok „tak sobie”.
Po rozpoznaniu nastroju prowadzący zadaje dzieciom pytania
Czy wszyscy jesteśmy tacy sami? Czym różnimy się od siebie?
Zapisuje odpowiedzi dzieci na flipcharcie, następnie pyta, czy wszyscy się znają i proponuje zabawę „Kto, tak jak ja…?”
2. Zabawa „Kto, tak jak ja…?” Dziecko prowadzące zabawę pyta „kto tak jak ja, lubi/ nie lubi, ma, potrafi…” itd. Dzieci zmieniają miejsca- te, które udzieliły tej samej odpowiedzi, siadają koło pytającego. Po skończonej rundzie, prowadzący pyta, czy łatwo było znaleźć osoby, które lubią to samo, co my i czego dowiedzieliśmy się o sobie nawzajem.
3. Podział na grupy.
Prowadzący kładzie na podłodze kartki symbolizujące różne rzeczy które można lubić. Przy dzieciach umiejących czytać wystarczy kartka z napisanym słowem, przy dzieciach nie umiejących czytać kładziemy obrazek przedstawiający np. mikrofon (lubię śpiewać słuchać muzyki), piłka (lubię sport, lubię ruch na świeżym powietrzu), paleta z farbami (lubię malować rysować), klocki (lubię budować, układać puzzle), zwierzak(lubię zwierzęta, mam przyjaciela którym się opiekuję). Dzieci dzielą się na grupy zgodnie z zainteresowaniami, ustawiają się przy kartce z symbolem rzeczy którą lubią.
4. Następnie prowadzący przechodzi do czytania tekstu literackiego „Orkiestra Krowy Zosi”
5. Zabawy z tekstem
Po wysłuchaniu opowiadania prowadzący zadaje pytania do tekstu
-Kim była główna bohaterka?
-Co lubiła robić?
-Kim chciała zostać?
-Dlaczego nie przyjęto jej w innych orkiestrach?
-Jakie emocje towarzyszyły głównej bohaterce dobre czy złe?
-Czy wam zdarzyło się, że ktoś nie chciał się z wami bawić i dlaczego?
-Co zrobiła główna bohaterka, gdy nie udało się jej dostać do orkiestry (stworzyła własną )
-Co zrobiła by ja stworzyć ? (dała ogłoszenie)
-Jakie kryterium liczyło się w przyjęciu do orkiestry (nie wygląd zewnętrzny ale talent).
Czy orkiestra odniosła sukces? Tak, bo potrafiła się zjednoczyć.
Jakie wnioski możemy wysnuć z tej opowieści? (że nie ma znaczenia, że się różnimy; możemy współpracować i każdy wnosi do zespołu coś innego, mimo tych różnic, albo właśnie dzięki nim efekt naszej pracy jest lepszy i ciekawszy).
5. Zabawy integracyjne.
Po omówieniu opowiadania, prowadzący proponuje dzieciom zabawy. Rozdaje dzieciom po połówce kartki A 4 i zachęca by razem stworzyły potworka. Na początku objaśnia zasady: każde dziecko zaczyna na swojej kartce rysować potworka zgodnie z sugestią prowadzącego. Na znak dany przez prowadzącego podaje kartkę następnemu dziecku siedzącemu po jego prawej stronie, które dorysowuje następny element potwora i tak aż do stworzenia wspólnego Potworka, w którym wszyscy maja swój udział. Następnie tłumaczy dzieciom, że każdy jest w grupie potrzebny i każdy musi znaleźć w niej swoje miejsce. Następnie prosi dzieci by w powstałych grupach spróbowały z wspólnie ułożyć obrazek. Po skończonej zabawie prowadzący pyta, czy łatwo się współpracuje w grupie, czy może łatwiej pracuje się samemu i co możemy zrobić, żeby każdy w zespole czuł się potrzebny.
6. Jeżeli wystarczy czasu, próbujemy stworzyć z dziećmi orkiestrę. Każda grupa ma za zadanie stworzyć jeden instrument (zgodnie ze słowami piosenki). Prowadzący wprowadza do zabawy kolejne elementy orkiestry a na koniec wszyscy grają wspólnie. Po skończonym zadaniu dzieci siadają w kręgu, prowadzący dziękuje za zajęcia i przypomina, że każde dziecko jest ważne i potrzebne w grupie, bo każde z nich tą grupę tworzy. Trzeba sobie wzajemnie pomagać i dbać, żeby żadne dziecko nie czuło się w grupie niechciane.
7. Na koniec badanie nastroju za pomocą łapek. Jak zmienił się mój nastrój po zajęciach?
O autorze: Małgorzata Kędziorska bibliotekarz, pracownik Wojewódzkiej biblioteki publicznej im. Witolda Gombrowicza w Kielcach, współpracuje z Ośrodkiem Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczym w Kielcach, członek Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
- Żółta kredka
Temat: ŻÓŁTA KREDKA – LĘK PRZED ODRZUCENIEM, SAMOTNOŚCIĄ
Cele:
– podniesienie poczucia własnej wartości
– uświadomienie, że zawsze jest się komuś potrzebnym
– umiejętność zauważenia swoich mocnych stron
– kształtowanie empatii
Uczestnicy: Grupa 14 – 16 – osobowa, dzieci w wieku 5 – 7 lat, które się nie znają
Czas trwania: 45 minut
Metody i techniki:
– głośne czytanie
– metoda Słoneczka
– dyskusja
– zajęcia plastyczne
Środki:
– tekst „Bajka o żółtej kredce” Agnieszki Galicy
– obrazki z buźkami
Materiały:
– arkusz papieru
– pisaki
– kredki
– blok rysunkowy
– „promyczki” do Słoneczka
Warunki: przestronna sala z miejscami do siedzenia i do zabaw w kole
Literatura pomocnicza:
Antologia literatury dla najmłodszych. Oprac. Anna Ożyńska-Zborowska. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 2002. ISBN 83-88072-66-8. S. 127
Liebertz Charmaine: Skarbnica edukacji dobrego serca. Inteligencja emocjonalna : podstawy, metody i zabawy. Kielce : Jedność, 2007. ISBN 978-83-7442-277-2.
Przebieg zajęć
Zabawy wprowadzające:
Imię do imienia
Każdy z uczestników wymienia swoje imię. Osoba, która otrzyma przedmiot (do tej metody potrzebny jest rekwizyt, np. miś, piłka) wymienia swoje imię oraz imię osoby, do której chce rzucić przedmiot,
a następnie rzuca go. W razie pomyłki przedmiot wraca do rzucającego, a grupa pomaga mu wymienić właściwe imię.Mój przyjaciel, miś
Pośrodku koła układamy różne przedmioty, z których każdy ma reprezentować jedno uczucie. Na początku prowadzący ustala z dziećmi, jaki przedmiot ma być symbolem jakiego uczucia, na przykład:
kwiatek – czuję się dobrze, jestem szczęśliwy
poduszka – jestem zmęczony, nie mam na nic ochoty
pluszowy miś – czuję się silny, odważny
szklanka z wodą – jestem smutny
kijek – jestem wściekły i agresywny
Kiedy wszystkie dzieci poznają już znaczenie poszczególnych symboli, pierwsze dziecko wybiera ze środka koła dowolny przedmiot i kładzie go przed sobą na podłodze albo stole. Następnie wyjaśnia grupie, dlaczego zdecydowało się właśnie na ten przedmiot. Gdy skończy, odkłada przedmiot do koła i kolejne dziecko wybiera przedmiot, z uczuciem którego się w tej chwili identyfikuje. Zabawa trwa do momentu aż wszystkie dzieci opowiedzą, dlaczego wybrały właśnie taki przedmiot. [1]
Część zasadnicza
1. Technika Słoneczka – na dużym arkuszu naklejamy hasło SAMOTNOŚĆ. Rozdajemy dzieciom „promyczki” i prosimy, aby napisały na nich skojarzenia do w/w hasła i dokleiły je do słoneczka.
2. Odczytanie „Bajki o żółtej kredce”
3. Dyskusja na temat tekstu
Co czuła żółta kredka pozostawiona w piórniku”
Kiedy możemy odczuwać smutek?
Gdzie w ciele mieszka smutek?
Czy wy też czasami czujecie się odrzuceni, niepotrzebni?
4. Wyobraźcie sobie, że jesteście żółtą kredką. Co ona czuje? Spróbujcie to narysować.
5. Dzieci prezentują swoje rysunki. Prowadzący prosi, aby dzieci opowiedziały również słowami, co mogła czuć żółta kredka.
6. Pogadanka: Czy w waszej grupie jest ktoś, kto może czuć się samotny i odrzucony? Jak można mu pomóc?
7. Rundka na zakończenie
Dzieci siedzą w kręgu. Prowadzący prosi, aby dokończyły zdanie:
„Jestem z siebie dumny, gdy…”8. Ewaluacja
Dzieci wybierają obrazki buźkami (uśmiechnięte lub smutne).
Załącznik
BAJKA O ŻÓŁTEJ KREDCE-załacznik
O autorce: Iwona Bukowska, nauczyciel-bibliotekarz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Pile. Prowadzi zajęcia dla dziećmi z pilskich przedszkoli i szkół oraz zajęcia warsztatowe dla nauczycieli w ramach oferty form doskonalenia organizowanej przez CDN w Pile. Członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego Koło w Poznaniu.
[1] Ch. Liebertz, Skarbnica edukacji dobrego serca : inteligencja emocjonalna: podstawy, metody i zabawy, Kielce, 2007, s. 72
