Celem bajek terapeutycznych jest umacnianie dziecka, budowanie jego zasobów osobistych (bajki przekazują wiedzę o sobie i świecie, umożliwiają zastępcze zdobycie doświadczenia, wspierają rozwój emocjonalny i społeczny dziecka, oswajają sytuacje wywołujące lęk, podpowiadają możliwe sposoby rozwiązywania problemów, radzenia sobie w sytuacjach trudnych) i redukcja niepożądanych stanów psychicznych (lęk, poczucie winy, niska samoocena).
Bajki terapeutyczne oddziałują na procesy intelektualne poprzez:
- wzbogacanie wiedzy dziecka o sobie i świecie, umożliwianie zdobycia zastępczego doświadczenia, zaistnienia w sytuacji trudnej w sposób bezpieczny, co służy rozwinięciu kompetencji i wypracowaniu efektywnych strategii radzenia sobie z trudnościami życiowymi, z których dziecko będzie mogło skorzystać w przyszłości, gdy zetknie się z podobnym problemem;
- pokazywanie konkretnych sposobów skutecznego rozwiązywania problemów, radzenia sobie w trudnej sytuacji, wzorów zachowań, a w przypadku gdy dziecko nie może rozwiązać problemu (np. rozwód rodziców) pomoc w zmianie sposobu myślenia o sytuacji, zrozumieniu i zaakceptowaniu tego, co się wydarzyło.
- pokazywanie wzorów pozytywnego myślenia o sytuacji trudnej, nastawionego na działanie, zachęcanie do mówienia o problemach, poszukiwania rozwiązań, zwracania się o pomoc;
- oswajanie z sytuacjami, osobami czy przedmiotami wywołującymi lęki (dziecko spotyka się z opisem niebezpiecznej, zagrażającej sytuacji, jednocześnie pozostając w znanym sobie środowisku, w bezpiecznych warunkach, w towarzystwie bliskiej osoby; wielokrotne powtarzanie historii zmniejsza emocjonalne oddziaływanie opisanej sytuacji lękotwórczej);
- konkretyzację i racjonalizację doznawanych lęków poprzez pokazanie dziecku, jakie osoby, przedmioty czy sytuacje go wywołują, przedstawianie sytuacji zagrożenia tak, że staje się dla dziecka zrozumiała, wyjaśnianie związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniem a emocjami, których dziecko doświadcza.
- uczenie rozpoznawania, nazywania emocji i wyrażania ich w bezpieczny sposób.
Celem terapii poprzez bajki jest wsparcie emocjonalne i redukcja lęków, poprzez:
- zastępcze zaspokojenie potrzeb; dziecko identyfikuje się z bohaterem i zastępczo doświadcza akceptacji, zrozumienia, miłości, w wyniku czego zachodzi redukcja napięcia emocjonalnego, lęku;
- budowanie pozytywnego obrazu siebie, kształtowanie poczucia własnej wartości; (sukces bohatera, z którym dziecko się utożsamia, pomaga zbudować poczucie skuteczności, podnieść samoocenę dziecka);
- akceptację emocji, pokazanie, że inni też podobnie czują, myślą i zachowują się, że emocje te są jak najbardziej naturalne, normalne i powszechne;
- wsparcie poprzez pokazanie, że dziecko nie jest osamotnione w swoich zmaganiach, że inni są w podobnej sytuacji, mają podobne problemy (dziecko odczuwa ogromną ulgę dowiadując się, że wiele dzieci ma rozwiedzionych rodziców, boi się ciemności czy zdarza im się zmoczyć łóżko) i znajdują rozwiązanie, potrafią sobie z nim poradzić. Szczęśliwe zakończenie pozwala dziecku wierzyć, że również jego historia znajdzie pomyślne rozwiązanie.
Opracowanie: Iwona Czesiul – Budkowska na podstawie:
- Bajką w pająka, Rozmowa z Katarzyną Klimowicz opublikowana w Wysokich Obcasach 30.04.2007 r.
- Bajki, które leczą część I, Doris Brett, przekład Małgorzata Trzebiatowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006, ISBN: 978-83-87957-65-0
- Bajki, które leczą część II, Doris Brett, przekład Hanna Dankiewicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, ISBN: 978-83-87957-67-4,
- Bajki terapeutyczne dla dzieci cz. 1, Maria Molicka, Media Rodzina, Poznań 1999, ISBN: 978-83-7278-010-2
- Bajki terapeutyczne dla dzieci cz. 2, Maria Molicka, Media Rodzina, Poznań 2003, ISBN: 978-83-7278-099-7
- Bajkoterapia czyli dla małych i dużych o tym, jak bajki mogą pomagać, Nasza Księgarnia, Warszawa 2009. Posłowie do książki autorstwa Katarzyny Klimowicz.
- Bajkoterapia jako rodzaj biblioterapii w procesie budowania zasobów osobistych i terapii, Maria Molicka, w: Bliżej Przedszkola 2008 nr 2 s. 20-23
- Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Maria Molicka, Media Rodzina, Poznań 2002, ISBN: 978-83-7278-041-6
- Brak magii, morału, pokazywanie uczuć, rozmowa z Katarzyną Klimowicz opublikowana na portalu egodziecka 18.09.2011 r.
- Krecik z bajki przegania duchy – rozmowa z Katarzyną Klimowicz opublikowana w Gazecie Wyborczej 21.03.2008 r.
- Materiały do autorskich warsztatów bajkoterapeutycznych opracowane przez autorów serwisu ABCbaby.pl we współpracy z Marią Molicką
To zaledwie zarys tematyki. Wszystkich, którzy chcieliby zasięgnąć więcej informacji, odsyłam do bogatej literatury przedmiotu. Bibliografię można znaleźć tutaj