Jak ziarnka piasku, Joanna Jagiełło, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2018, ISBN: 978-83-10-13344-1; wiek 15+
Na początku wytłumaczę się, dlaczego w opisie książki (zresztą nie tylko tej) zdradzam może zbyt dużo szczegółów fabuły. Gdybym kierowała recenzję do docelowego odbiorcy książki, to na pewno unikałabym spojlerów, ale wiem, że biblioteczkę-apteczkę czytają głównie rodzice, którzy na tej podstawie wybierają książki do przeczytania lub podsunięcia dzieciom. Zależy mi, żebyście mieli jak najwięcej informacji i mogli podjąć świadomą decyzję, czy to książka dla Waszego dziecka, czy jednak nie.
Anna i Nina przyjaźniły się od pierwszej klasy podstawówki. Były jak papużki nierozłączki. Nawet kiedy Nina poszła do „plastyka”, do którego Anna nie dostała się, nadal spędzały razem każdą wolną chwilę i wiedziały o sobie wszystko. Tak przynajmniej Ance się wydawało. Aż pewnego dnia Anka dowiaduje się z filmu na facebooku, że jej przyjaciółka odebrała sobie życie. Dziewczyna nie może zrozumieć, co się stało. Co skłoniło Ninę do takiego kroku? Była przecież taka ładna, utalentowana, przebojowa. Taka wesoła! Dlaczego nic jej nie powiedziała o swoich problemach? Najlepszej przyjaciółce?! Nastolatka nie może sobie poradzić ze sprzecznymi uczuciami. Z jednej strony czuje się zdradzona, oszukana, z drugiej wyrzuca sobie, że nie była dość uważna w kontaktach z przyjaciółką, nie dostrzegła żadnych niepokojących sygnałów. Anka przenosi się do liceum plastycznego, do którego chodziła Nina, poznaje jej znajomych i próbuje się dowiedzieć, co się właściwie wydarzyło. Dziewczyna ma też własne problemy – nie może dogadać się z mamą, przeżywa pierwsze miłosne rozczarowanie, musi uśpić ukochanego psa.
„Nie mam już nikogo. Ani ojca, ani psa, ani chłopaka, ani przyjaciółki. Nawet matki. Jak człowiek ma żyć, kiedy już nic nie ma?”.
Jej osamotnienie, zagubienie i niską samoocenę wykorzystuje nauczyciel, w którym dziewczyna się zadurza. Anka nawet nie przypuszcza, że wpadła w tą samą pułapkę, w którą dała się złapać Nina. Na szczęście bohaterka znajduje w sobie siłę, żeby przeciwstawić się oprawcom. Dla siebie i innych ofiar.
„Jak ziarnka piasku” porusza temat przemocy seksualnej, narkotyków, szantażu. Niełatwa, ale potrzebna lektura. Zwłaszcza, kiedy zdamy sobie sprawę, że do napisania tej książki zainspirowały autorkę autentyczne wydarzenia, które miały miejsce w Trójmieście. Do tego dochodzą zatrważające wynik badań Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, według których Polska zajmuje drugie miejsce w Europie pod względem liczby samobójstw nastolatków*.
To historia, która otwiera oczy, ostrzega. Zwraca też uwagę na mechanizmy, dzięki którym sprawcy zdobywali kolejne ofiary i pozostawali bezkarni (niskie poczucie własnej wartości i potrzeba akceptacji nastolatek, na których żerowali sprawcy, poczucie winy i wstydu, które kazało ofiarom chronić przestępców). Świetnie pokazuje też, typową dla okresu dorastania, skłonność bohaterów do wyolbrzymiania problemów, ich brak dystansu. Może dzięki tej lekturze młody czytelnik będzie umiał spojrzeć z odpowiedniej perspektywy na własne nastoletnie „końce świata”? Najważniejszy jest jednak przekaz, który niesie książka, że nie ma sytuacji bez wyjścia. Historia Anny i Niny zachęca do tego, żeby przełamać strach i wstyd, mówić głośno o krzywdzie i szukać pomocy u bliskich. To jedyna skuteczna droga.
„Jak ziarnka piasku” to również bardzo pouczająca lektura dla rodziców. Nie uchronimy naszych dzieci przed wszelkimi zagrożeniami, ale możemy od początku pracować na ich zaufanie i utwierdzać je w przekonaniu, że cokolwiek zrobią, będziemy po ich stronie. Że mogą nam powiedzieć wszystko i zawsze liczyć na naszą pomoc.
Książka Joanny Jagiełło zwraca też uwagę, jak ważne jest budowanie poczucia własnej wartości dziecka. Osoby bez kompleksów znacznie rzadziej stają się ofiarami.
Skupiłam się głównie na problematyce, ale trzeba podkreślić, że książka jest bardzo dobrze napisana. Wielkim atutem są wielowymiarowe, niejednoznaczne postacie (Staszek, Łukasz, Cichy). Ciekawe są też wątki poboczne książki (relacje Anki z matką, chłopakiem).
Książka „Jak ziarnka piasku” Joanny Jagiełło otrzymała nagrodę literacką w konkursie na „Książkę Roku” 2018 Polskiej Sekcji IBBY.
Przeczytajcie i podsuńcie swoim nastolatkom.
*Dzieci się liczą 2017 Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce.