Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach, Paweł Beręsewicz, Wojciech Cesarz, Barbara Kosmowska, Andrzej Maleszka, Katarzyna Ryrych, Katarzyna Terechowicz, ilustracje Anita Głowińska, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2016 r., ISBN: 978-83-8097-004-5; wiek 11+
Gorzka czekolada tom 2. Nowe opowiadania o ważnych sprawach, Paweł Beręsewicz, Barbara Kosmowska, Katarzyna Majgier, Katarzyna Ryrych, Kazimierz Szymeczko, Katarzyna Terechowicz, ilustracje Anita Głowińska, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2019 r., ISBN: 978-83-8123-235-7; wiek 11+
Tom pierwszy to zbiór opowiadań na temat wartości niematerialnych. Każde z 15 opowiadań jest poświęcone jednej wartości, która została na początku zdefiniowana. Znajdziemy tu opowiadanie o szacunku, uczciwości, odpowiedzialności, sprawiedliwości czy wolności. Teksty są skierowane do młodszej młodzieży (11+) i zostały napisane przez znanych i lubianych polskich autorów m.in. Pawła Beręsewicza, Barbarę Kosmowską, Andrzeja Maleszkę i Katarzynę Ryrych.
Książka powstała z inicjatywy Fundacji ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom i, jak czytamy w posłowiu, jej celem było wyposażenie nastolatków w kompas, którym będą mogli się kierować w życiu. Temat ważny i potrzebny. Jasny system wartości może pomóc młodym ludziom wyznaczać w życiu priorytety, koncentrować się na tym, co naprawdę ważne, dokonywać właściwych wyborów i podejmować słuszne decyzje. Tymczasem w dzisiejszym, coraz bardziej skomplikowanym i zabieganym, świecie za mało uwagi poświęca się rozwojowi emocjonalnemu, relacjom i właśnie wartościom.
Mocnymi stronami książki są bohaterowie z krwi i kości, z którymi łatwo się utożsamić, współczesne realia i aktualna tematyka. Problemy, z którymi mierzą się bohaterowie (i które wystawiają na próbę wyznawane przez nich wartości) są na pewno udziałem wielu młodych czytelników, a jeżeli nie oni sami, to na pewno ktoś z ich bliskiego otoczenia znajduje się w podobnej sytuacji. Znajdziemy tu agresję rówieśniczą, przemoc domową, internetowy hejt, ubóstwo, ojca przeżywającego kryzys wieku średniego, ucieczkę z domu, pierwsze zauroczenia, zawiedzione przyjaźnie, presję idealnego wyglądu, naśladowanie celebrytów, spowodowanie wypadku przez chęć zaimponowania grupie itd.
Mojemu synowi najbardziej spodobało się (teoretycznie futurystyczne) opowiadanie o świecie, w którym każdy człowiek po urodzeniu zostaje wyposażony w specjalny licznik dobrych uczynków. Za każde miłe słowo i gest pobierana jest opłata z konta „beneficjenta uprzejmości”. Ludzie prześcigają się w serdeczności, ale biada temu, kto nie zapłaci na czas abonamentu i jego urządzenie przestanie działać. Wtedy pomaganie mu przestaje się innym opłacać. Niby science fiction, ale czy nie brzmi znajomo?
Opowiadania zawarte w drugim tomie (jest ich 13) są poświęcone samopoznaniu, zrozumieniu własnych emocji, mechanizmów psychologicznych, ukrytych motywów naszych działań i decyzji. Znajdziemy tu historie na temat asertywności, przemocy emocjonalnej, złej miłości czy poczucia własnej wartości.
W porównaniu z pierwszym tomem, część teoretyczna jest tu bardziej rozbudowana. Przed każdym opowiadaniem znajdziemy definicje najważniejszych pojęć psychologicznych związanych z daną historią (takich jak samoregulacja emocji, zasoby, manipulacja, kozioł ofiarny, lęk społeczny, wyparcie), a po opowiadaniu jest zamieszczony krótki komentarz psychologa na temat zachowań bohatera. Na końcu książki znajduje się alfabetyczny spis terminów pojawiających się we wszystkich opowiadaniach.
W niektórych recenzjach zarzucano książce moralizatorski ton, dydaktyzm i schematyczną fabułę. Moim zdaniem fabuła jest ciekawa, a autorzy nie prowadzą czytelnika za rączką od tezy do uzasadnienia, pozwalają nastoletniemu czytelnikowi samemu wyciągać wnioski. Mamy tu dobre historie, które uczą, ale nie pouczają.
Na podstawie „Gorzkiej czekolady” można przeprowadzić ciekawe lekcje biblioteczne. Fundacja „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom” opracowała w oparciu o opowiadania scenariusze warsztatów dla nastolatków.
Opowiadania mogą być też cenną lekturą dla dorosłych. Zwłaszcza rozmowy z psychologami, które przeprowadza Irena Koźmińska, Prezes Fundacji „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”. Specjaliści zwracają uwagę na błędy, które często nieświadomie popełniają rodzice i wskazują na przyczyny różnych zachowań naszych nastoletnich dzieci.
Książkę zilustrowała Anita Głowińska i, o ile jej Kicia Kocia nie przypadła mi do gustu, to tutaj ilustracje świetnie współgrają z tekstami i podkreślają ich współczesny, młodzieżowy charakter.
W czasopiśmie Biblioterapeuta Nr 2/2017 znajdziecie scenariusze zajęć biblioterapeutycznych opracowanych na podstawie „Gorzkiej czekolady”.
Dla młodszych czytelników polecam książkę „12 ważnych opowiadań. Polscy autorzy o wartościach”.
