Umarły las, Tomasz Samojlik, Adam Wajrak, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2016, ISBN: 978-83-268-2398-5, wiek 9+
Literatura dla dzieci coraz częściej porusza aktualne tematy. Tak jest również w przypadku książki „Umarły las”, którą można odczytać jako komentarz do bieżących wydarzeń związanych z wycinką drzew w Puszczy Białowieskiej.
Autorzy książki są od lat związani z Puszczą i mają ogromną wiedzę na jej temat. Tomasz Samojlik jest doktorem nauk przyrodniczych. Pracuje w Instytucie Biologii Ssaków PAN w Białowieży, gdzie zajmuje się historią przyrodniczą, zwłaszcza wpływem człowieka na Puszczę Białowieską. Pisze też książki i komiksy dla dzieci, w których popularyzuje wyniki badań Instytutu. Adam Wajrak jest dziennikarzem Gazety Wyborczej i działaczem na rzecz ochrony przyrody. Od dwudziestu lat mieszka w Puszczy Białowieskiej. Jest też autorem artykułów i książek o tematyce przyrodniczej.
Książka na pewno przypadnie do gustu młodym „ekologom”, którzy znajdą tu ciekawą, pełną humoru i zwrotów akcji fabułę (ptasi western), lubianą przez dzieci formę (komiks) i dużą dawkę rzetelnej wiedzy o przyrodzie. Zarówno z treści komiksu, jak i opatrzonych zdjęciami, notatek umieszczonych po każdym komiksowym rozdziale, dzieci dowiedzą wielu ciekawych informacji na temat mieszkańców Puszczy Białowieskiej i ich zwyczajów.
Celem twórców było skonfrontowanie powszechnej wiedzy o przyrodzie z faktami. Przykładowo w mediach powtarzany jest argument, że drzewa w Puszczy są wycinane, ponieważ są chore. Tymczasem z książki dowiadujemy się, że umarły las tętni życiem. Choroba i śmierć drzew to naturalne stadium życia lasu. Poprzewracane, rozkładające się drzewa dają możliwość zaistnienia wielu gatunkom, których nie znajdziemy nigdzie indziej. Na przykład główny bohater książki, dzięcioł trójpalczasty, nie przetrwałby w tzw. lesie gospodarczym (pozbawionym chorych i martwych drzew). Autorzy obalają również pokutujące mity na temat kornika drukarza. Dla naturalnego lasu atak korników nie jest żadną katastrofą. Po takim ataku las się odnowi i wzmocni. Kornik jest więc szkodnikiem tylko z punktu widzenia człowieka traktującego drzewa jak towar. Autorzy podkreślają, że puszcza, zgodnie ze swoją definicją, jest miejscem, w którym natura obywa się bez pomocy człowieka. Puszcza Białowieska pamięta czasy Jagiełły i od wieków daje sobie świetnie radę, a ludzka ingerencja jest wręcz szkodliwa, bo zaburza panującą w przyrodzie równowagę.
Akcja książki rozgrywa się w miasteczku Umarły Las na Dzikim Wschodzie i zawiera analogie do współczesnych wydarzeń. Jednym z bohaterów jest szpak, który planuje przejęcie całego Umarłego lasu dla siebie i swojego stada. Przy pomocy znajomo brzmiących argumentów, udaje mu się namówić inne ptaki, aby opuściły miasteczko:
„Drzewa są po to, by stać, a nie leżeć […]”
„Zasługujecie na coś lepszego niż ten gnijący, zmierzający ku zatraceniu las!”
„Wszędzie latają korniki, zwiastuny zagłady!”
„Martwy las to przeżytek!”
„Zaufajcie mi, przyjaciele, i chwytajcie szansę! Mam dla Was lepszy, żywy las. Pakujcie się i przenoście […].”
Szturnus potrafi hipnotyzować słuchaczy („Nie zatrzymywać się, nie rozglądać się. Nie myśleć. Maszerować!”), więc ptaki grzecznie maszerują, jednak na miejscu okazuje się, że w tym czystym, schludnym, równiuteńkim lesie ciężko znaleźć pokarm i schronienie.
Poświęciłam więcej czasu samej Puszczy niż książce, ale myślę że autorzy nie wzięliby mi tego za złe. W księgarniach jest już druga część komiksu pt. „Nieumarły las”.
Puszcza Białowieska jest ostatnim terenem w Europie, gdzie zachowały się fragmenty lasu pierwotnego. To bezcenny skarb, dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe, a nie zwykłe źródło drewna, więc „BROŃCIE SWOJEJ PUSZCZY, OBYWATELE PTAKI!”.
