CECHY BAJEK TERAPEUTYCZNYCH

by admin

Abyśmy mogli mówić, że dany tekst jest bajką terapeutyczną, muszą być spełnione określone zasady. Cechami wspólnymi bajek psychoedukacyjnych i psychoterapeutycznych są:

  1. Bajki terapeutyczne są skierowane do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, od 3 do 9 lat (Wychowawcze działanie literatury jest znacznie skuteczniejsze w pracy z dzieckiem do lat 9 niż starszym odbiorcą. Wynika to ze skłonności dzieci w tym wieku do identyfikowania się z postaciami literackimi i naśladownictwa).
  2. Bajka przedstawia w sposób metaforyczny problem, trudną sytuację, w której znajduje się dziecko (UWAGA w jednej bajce należy przedstawić jeden problem).
  3. W bajkach tych świat widziany jest z dziecięcej perspektywy. Bohaterem bajki może być dziecko albo zwierzątko, ale również zabawka, artykuły domowego użytku, przybory szkolne, czy nawet zjawiska atmosferyczne. Bohater powinien być podobny do dziecka. Gdy bohater posiada podobne zainteresowania, upodobania, talenty, to bajka bardziej przykuwa uwagę dziecka i dziecko łatwiej utożsami się z bohaterem (dla chłopców bardziej przekonujący będzie na pewno rycerz, pirat albo dinozaur niż królewna). Jednak podobieństwo nie powinno być zbyt duże. Nie chodzi o to, żeby dziecko zobaczyło w bajce siebie, ale żeby dzięki bajce dać mu wsparcie, że nie tylko ono ma taki problem, że inni przeżywają podobne trudności, podobne myślą i czują. Jeśli bohater jest wyraźnie fizycznie podobny do dziecka, dziecko może utwierdzić się w przekonaniu, że tylko jego dotyczy dany problem[1].
  4. Akcja może się rozgrywać w miejscu dziecku znanym np. dom, podwórko, przedszkole, sklep, park, albo w czasach prehistorycznych, w bajkowej krainie, albo nawet na innej planecie. Konieczne jest jednak aby w miejscu tym obowiązywały takie same norm i zasady, jak w świecie ludzi.
  5. Bohater bajki powinien posiadać problemy podobne do dziecięcych i rozwiązywać je za pomocą takich samych środków, jakie dostępne są dziecku, nie może używać do rozwiązania problemu magicznych sztuczek (wyjątkiem są bajki na temat lęków wyobrażeniowych).
  6. W bajkach terapeutycznych to bohater musi rozwiązać swój problem. Nikt nie zrobi tego za niego i problem nie zniknie sam. To zmiana sposobu myślenia i odczuwania, aktywna postawa, działanie bohatera prowadzą do sukcesu.
  7. Bohaterowi może ktoś pomóc. W bajkach terapeutycznych często występuje postać eksperta. Ekspert to ktoś, kto zna się na problemie, którego dotyczy bajka, jego wiarygodność potwierdzają posiadane umiejętności lub doświadczenia (np. zapewnienia żyjącego w ciemnościach krecika, że duchów nie ma są dla dziecka przekonujące). Ekspert akceptuje emocje bohatera, daje mu wsparcie emocjonalne, namawia go do zmiany sposobu myślenia, odczuwania, wzmacnia, wreszcie wskazuje możliwe rozwiązania (ale nie może rozwiązać problemu za bohatera).
  8. Bajka nie powinna mieć morału, pouczać. Dziecko samo musi zinterpretować i „przetrawić” bajkę, wyciągnąć wnioski. Dziecko albo zaakceptuje bajkę, albo ją odrzuci. Moralizatorstwo i nachalna dydaktyka sprawiają, że w dziecku budzi się sprzeciw i zniechęcają dziecka do naśladownictwa.
  9. Należy eksponować uczucia, zarówno te pozytywne, jak i „trudne”, opisywać je, bohaterowie powinni często mówić, co czują, próbować nazywać swoje uczucia.
  10. Wskazane jest wprowadzenie elementów humoru.
  11. Bajka powinna dobrze się kończyć.[2]

Główne cechy bajki relaksacyjnej:

  • opiera się na wizualizacji w celu wywołania uspokojenia, odprężenia;
  • akcja bajki toczy się w miejscu  spokojnym, przyjaznym i bezpiecznym;
  • akcja nie może być dynamiczna, bohater głównie opisuje to co widzi i miłe odczucia z tym związane
  • bajka powinna trwać ok. 3-7 minut
  • w bajce należy odwoływać się do wszystkich zmysłów, co pogłębia relaksację np.: dobrze jest opisywać szum drzew czy wiatru, przywoływać zapachy itp.

CECHY ODRÓŻNIAJĄCE OPOWIEŚCI TERAPEUTYCZNE OD TRADYCYJNYCH BAŚNI

  1. W bajkach terapeutycznych mogą występować elementy typowo bajkowe i fantastyczne postaci, takie jak krasnoludki, wróżki, ale w odróżnieniu od klasycznych bajek w bajkach terapeutycznych bohater nie może używać magii (np. czarodziejskiej różdżki, czapki niewidki, zaczarowanego ołówka albo latającego dywanu) do rozwiązania swoich problemów. Jest jednak jeden wyjątek, rozwiązania magiczne możemy stosować, jeśli opowieści dotyczą lęków wyobrażeniowych.
  2. Inaczej niż w tradycyjnych baśniach, w bajkach terapeutycznych problem bohatera nie rozwiązuje się sam (jak w „Brzydkim kaczątku”) ani nie rozwiązuje go za niego ktoś inny (jak np. w „Kopciuszku”). To bohater, ewentualnie przy wsparciu innych, musi rozwiązać swój problem. W bajkoterapii pokazujemy, że wszystko zależy od dziecka.
  3. Bajki terapeutyczne rezygnują z morałów, dydaktyki.

Oprócz samodzielnego rozwiązywania problemu przez bohatera, braku magii i morału, charakterystyczną cechą bajek terapeutycznych jest eksponowanie emocji, zarówno pozytywnych, jak i tych trudnych.

[1] Takie stanowisko prezentuje dr Maria Molicka, autorki wielu bajek terapeutycznych, natomiast  Doris Brett – autorka książki „Bajki, które leczą, ” napisała bajki  dla swojej córki, których bohaterką jest ona sama.

[2] Opracowano na podstawie materiałów szkoleniowych do warsztatów bajkoterapeutycznych organizowanych przez serwis ABCbaby.pl

Opracowanie: Iwona Czesiul – Budkowska na podstawie:

  • Bajką w pająka,  Rozmowa z Katarzyną  Klimowicz opublikowana w Wysokich Obcasach 30.04.2007 r.
  • Bajki, które leczą część I, Doris Brett, przekład Małgorzata Trzebiatowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006, ISBN: 978-83-87957-65-0
  • Bajki, które leczą część II, Doris Brett, przekład Hanna Dankiewicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, ISBN: 978-83-87957-67-4,
  • Bajki terapeutyczne dla dzieci cz. 1, Maria Molicka,  Media Rodzina, Poznań 1999, ISBN: 978-83-7278-010-2
  • Bajki terapeutyczne dla dzieci cz. 2, Maria Molicka,  Media Rodzina, Poznań 2003, ISBN: 978-83-7278-099-7
  • Bajkoterapia czyli dla małych i dużych o tym, jak bajki mogą pomagać,  Nasza Księgarnia, Warszawa 2009. Posłowie do książki autorstwa Katarzyny Klimowicz.
  • Bajkoterapia jako rodzaj biblioterapii w procesie budowania zasobów osobistych i terapii,  Maria Molicka, w: Bliżej Przedszkola  2008 nr 2 s. 20-23
  • Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii,  Maria Molicka, Media Rodzina, Poznań 2002, ISBN:  978-83-7278-041-6
  • Brak magii, morału, pokazywanie uczuć, rozmowa z Katarzyną Klimowicz opublikowana na portalu egodziecka 18.09.2011 r.
  • Krecik z bajki przegania duchy – rozmowa z Katarzyną Klimowicz opublikowana w  Gazecie Wyborczej 21.03.2008 r.
  • Materiały do autorskich warsztatów bajkoterapeutycznych opracowane przez autorów serwisu ABCbaby.pl we współpracy z Marią Molicką

To zaledwie zarys tematyki. Wszystkich, którzy chcieliby zasięgnąć więcej informacji, odsyłam do bogatej literatury przedmiotu. Bibliografię można znaleźć tutaj

Podobne wpisy

error: Content is protected !!