Zupa z jeża, Magdalena Kozłowska, Wydawnictwo Novae Res, Gdynia 2012 r., ISBN: 978-83-7722-379-6
W Polsce żyje obecnie ok. 20 000 Romów. Mimo że mieszkają obok nas od wieków, bardzo mało wiemy na ich temat. Po części przyczyną jest hermetyczne środowisko cygańskie i ich tendencja do społeczno-kulturowej alienacji, ale po części nasza niechęć do poznania cygańskiej kultury i obyczajowości. Na szczęście takie wydarzenia, jak „pogrom mławski”, należą do rzadkości, ale niechęć i głęboko zakorzenione krzywdzące stereotypy etniczne są faktem. Książka „Zupa z jeża” może pomóc poznać i zrozumieć sąsiadów, pokonać wynikający z niewiedzy strach i zerwać z uprzedzeniami.
Bohaterką książki jest 13-letnia romska dziewczyna, Jaelle. Poznajemy ją, gdy z całą rodziną ucieka z płonącego domu. W pożarze ginie ukochana „baby”, babcia Jaelle. Istnieje podejrzenie, że ogień został podłożony przez niechętnych Cyganom polskich nastolatków, przy milczącym przyzwoleniu sąsiadów. W ciągu trzech dni tradycyjnego czuwania przy katafalku zmarłej dziewczynka przypomina sobie różne historie, które opowiadała jej babcia. Historie kobiet z rodziny Jaelle, które były obdarzone mocą „widzenia” i „czynienia”, łączą w sobie realne wydarzenia z baśniami i legendami.
Opowieści, które przypomina sobie bohaterka, zapoznają czytelników z najważniejszymi wydarzeniami z historii polskich Romów (min. Porajmos, czyli zagładą Cyganów podczas II Wojny Światowej czy wydanym w latach pięćdziesiątych przez władze Polski Ludowej nakazem „porzucenia traktu”, czyli przymusowego osiedlania, który rozpoczął tzw. epokę „Wielkiego Postoju”). Przybliżają też romską tradycję i zwyczaje (zarówno codzienne życie w taborach jak i rytuały i praktyki o charakterze religijno-magicznym związane z narodzinami, zawieraniem związków małżeńskich i śmiercią).
Autorka nie idealizuje Cyganów, ale koncentruje się na cechach zjednujących sympatię: przywiązanie do tradycji, umiłowanie wolności i przyrody, gotowość do największych poświęceń dla rodziny, prawdziwy szacunek dla osób starszych. Na ocieplenie wizerunku Roma wpływa na pewno przedstawiony w książce obraz romskiej młodzieży (Jaelle jest uznawana w szkole za „obciachową” ponieważ nie nosi krótkich spódniczek i makijażu a wolny czas zamiast na randkach spędza opiekując się młodszym rodzeństwem i kuzynostwem). Poznając rodzinne relacje i system wartości Cyganów, zaczynamy inaczej patrzeć na małżeństwa zawierane w wieku 9-14 lat czy zwyczaj porywania panien młodych.
Opisane w książce próby zbliżenia pomiędzy Cyganami a „gadziami” (nie-Romami) np. małżeństwo babci Jaelle, kończyły się tragicznie z powodu niezrozumienia i braku poszanowania odmienności. Dzięki takim książkom jak „Zupa z jeża” można mieć nadzieję że to się zmieni.
Książka Magdaleny Kozłowskiej w 2012 roku otrzymała wyróżnienie literackie Książka Roku Polskiej Sekcji IBBY.
Lektura dla dzieci starszych 10+