Niebieska niedźwiedzica – książka o odrzuceniu z powodu inności
Niebieska niedźwiedzica, Joanna M. Chmielewska, ilustracje Jona Jung, Wydawnictwo Bajka, Warszawa 2012; wiek 5+
Niebieskie niedźwiedzie muszą odejść
W Niedźwiedziej Dolinie przychodzi na świat niebieska niedźwiedzica. Rodzice czekają na przybycie króla, który zgodnie z tradycją jako pierwszy odwiedza nowo narodzonego niedźwiadka, a potem wydaje wielką ucztę na jego cześć. Mama i tata są zachwyceni urodą córeczki, ale król nie podziela ich entuzjazmu:
„Niedźwiedzie mogą być brązowe, czarne, białe albo szare. Niebieskich niedźwiedzi nie ma […] To niedopuszczalne!”
Odmienność niedźwiedziczki budzi lęk i agresję pozostałych mieszkańców Doliny. Ich niechęć potęguje fakt, że Azul jest miła, wesoła i bardzo utalentowana. Bohaterka zostaje odrzucona. Spotyka się z oszczerstwami i wyzwiskami.
Prawo do bycia sobą
Mimo że bohaterka czuje się samotna i nieszczęśliwa, dzielnie walczy o prawo do bycia sobą i nie pozwala przefarbować sobie futra. Jednak rodzice, którzy nie mogą dłużej patrzeć na cierpienie córeczki, postanawiają wyprowadzić się do krainy, gdzie mieszkają żółte krokodyle, hipopotamy w paski i każdy może być taki, jaki jest.
Opuszczona przez Azul Niedźwiedzia Dolina traci wszystkie kolory, robi się nudna i ponura. Z czasem król i inni mieszkańcy zauważają to – przepraszają niedźwiedziczkę i proszą, żeby wróciła do ich krainy.
Rozwija empatię
To książka o tym, że trudno jest być innym, ale i niełatwo zaakceptować odmienność (zwłaszcza gdy „inny” jest zdolniejszy i ładniejszy od nas). I o tym, jak wiele tracimy przez brak otwartości na inność.
Opowieść o niebieskiej niedźwiedziczce – bez moralizowania i grożenia palcem – uczy dzieci tolerancji i rozwija empatię.
Daje wsparcie wykluczanym
Historia Azul może pomóc podnieść samoocenę dzieci odrzucanych przez rówieśników z powodu swojej odmienności. Sukces bohaterki (na końcu król i inne niedźwiedzie przekonują się, że odmienność to coś, co nas wzbogaca, sprawia, że świat jest barwny, różnorodny i ciekawy) wpływa na zastępcze dowartościowanie i budowanie pozytywnego obrazu dziecka.
Postawa dzielnej niedźwiedzicy dodaje też odwagi, żeby mimo presji otoczenia, pozostawać w zgodzie z sobą.
Inny musi zasłużyć
Wiele książek dla dzieci porusza temat inności i wykluczenia. Niestety bardzo często pojawia się w nich szkodliwy schemat, że „inny” musi zasłużyć na akceptację, spełnić jakieś dodatkowe warunki. Zostaje przyjęty do grupy dopiero wtedy, kiedy okaże się, że ma jakieś ponadprzeciętne cechy/umiejętności albo dokona jakiegoś heroicznego czynu np. uratuje prześladowców przed jakimś zagrożeniem. Dopiero po takim wykazaniu się, udowodnieniu swojej wartości, przestaje być wykluczany i dręczony. Tak jakby bez dodatkowego wkupienia się „innemu” nie należał się szacunek i normalne traktowanie. Tak jakby od „innego” trzeba było wymagać czegoś więcej. W książce Joanny Chmielewskiej ten temat został poprowadzony wzorowo.
Punkt wyjścia do rozmów na wiele tematów
Opowiadanie Joanny M. Chmielewskiej ma wiele wątków i przesłań i może stanowić punkt wyjścia do rozmów nie tylko na temat inności, wykluczenia i tolerancji, ale i np. przemocy rówieśniczej czy raniącej siły słów. Dla mnie „Niebieska niedźwiedzica” to również opowieść o sile charakteru. Na jej podstawie można przeprowadzić zajęcia o asertywności i nieulegania presji grupy. Czytałam też ciekawe scenariusze zajęć na temat niepełnosprawności i uchodźców.
„Niedźwiedzica” została Najlepszą Książką Dziecięca w konkursie „Przecinek i Kropka” w 2012 roku, a w roku 2013 została wpisana na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej.
Ilustracje Jony Jung, która zilustrowała min. „Florkę”, „Kosmitę” i „Lucjana”, bardzo dobrze oddają przeżycia bohaterki i jej rodziny.
Problem odrzucenia ze względu na inność poruszają również „Kolorowy szalik”, „Morze ciche”, „Cud chłopak” i „Obcy w lesie”