Włącz demokrację, Robert Biedroń, ilustracje Marek Szymczak, Wydawnictwo Znak, Kraków 2018, ISBN: 978-83-240-5050-5
Autorem „Włącz demokrację” jest były prezydent Słupska i działacz społeczny, Robert Biedroń. Autor powiedział w jednym z wywiadów, że napisał tą książkę, żeby zaszczepić w dzieciach idee demokratyczne i postawy obywatelskie, bo cytując Jana Zamoyskiego,
„Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”.
„Włącz demokrację” to interaktywna książka, gra, której uczestnicy mają za zadanie zbudowanie sprawnie działającego demokratycznego państwa ze społeczeństwem obywatelskim. Na wewnętrznej stronie okładek jest plansza, a na końcu każdego rozdziału zostały umieszczone pytania. Za swoje odpowiedzi gracze uzyskują punkty i przesuwają się o odpowiednią liczbę pól do przodu (lub do tyłu). Książka jest podzielona na trzy główne części: „Kraj, w którym żyję”, „Władza” i „Dla dobra wspólnego czyli postawa obywatelska od a do z”. Na końcu znajdziemy podsumowanie gry i nagrodę (uzależnioną od ilości uzyskanych punktów): miejsce w sejmiku województwa, w sejmie albo fotel prezydencki.
Książka jest połączeniem zabawy i solidnej dawki wiedzy. W trakcie gry dzieci przyswajają sobie różne zagadnienia związane z polityką, poznają różne ustroje i instytucje. Dowiadują się, czym jest doktryna polityczna, demokracja pośrednia, monarchia konstytucyjna, faszyzm, czwarta władza, kiełbasa wyborcza itd.
Mimo że „Włącz demokrację” przekazuje wiele szczegółowych informacji, nie znudzi młodego czytelnika. Autor tłumaczy wszystko w sposób prosty, zrozumiały, ale jednocześnie interesujący. W książce znajdziemy wiele obrazowych porównań i przykładów z codziennego życia. Tak np. autor wyjaśnia działanie państwa totalitarnego:
„To tak, jakby rodzice wchodzili do Twojego pokoju bez pytania, czytali Twoje esemesy i podsłuchiwali pod drzwiami. A jeżeli zbuntowałbyś się, nie chcieliby nawet słuchać Twoich racji, ale od razu wsadziliby Cię do więzienia.”
Dzięki formie gry, jej uczestnik może sam dokonywać wyborów. Może postawić na autorytaryzm i stworzyć państwo, w którym łamane są prawa człowieka, nie ma wolności prasy, a opozycja jest prześladowana. Książka pokazuje konsekwencje takiej decyzji, ale nic nie narzuca. Autor nie ukrywa problemów związanych z demokracją, ale zgadza się z Churchillem, że „do tej pory nie wymyślono nic lepszego”.
Za bardzo cenne uważam zwrócenie uwagi nie tylko na same mechanizmy demokracji, ale i wartości promowane w demokratycznym społeczeństwie, czyli wolność, równość, tolerancję i szacunek dla różnorodności. Świetny jest też ostatni rozdział poświęcony postawom obywatelskim, który uzmysławia młodym czytelnikom, że segregowanie śmieci też jest dbaniem o państwo i że mogą na wiele sposobów włączyć się w tworzenie społeczeństwa obywatelskiego (inicjatywy oddolne, sprzeciw obywatelski).
I na koniec wielkie brawa dla autora za zwracanie się w książce zarówno do chłopców, jak i dziewczynek „Odpowiedziałeś albo odpowiedziałaś na dwadzieścia pytań, tym samym rozwiązałeś lub rozwiązałaś dwadzieścia problemów, które dzieliły Cię od mety…” i stosowanie żeńskich końcówek stanowisk i zawodów (mamy tu polityczki, prezydentki, ambasadorki, kandydatki, członkinie itd.).
10+
Co to właściwie jest demokracja, Equipo Plantel, przekład Tomasz Pindel, ilustracje Marta Pina, Wydawnictwo Tako, Toruń 2016, ISBN: 978-83-65480-03-3
„Co to właściwie jest demokracja” należy serii Książki Jutra, która powstała w Hiszpanii w latach siedemdziesiątych, po upadku dyktatury generała Franco. Mimo że książka została napisana 40 lat temu, nie straciła nic ze swej aktualności. Jak możemy przeczytać w przedmowie „to dowód na to, że jutro nie stało się jeszcze dniem dzisiejszym”.
Książka, przy pomocy krótkich tekstów i ilustracji, przybliża dzieciom podstawowe idee demokracji. Demokracja została porównana do placu zabaw, „na którym każdy może się bawić w to, na co ma ochotę”, do gry, która ma swoje reguły i zasady, ale najważniejsze jest to, że wszyscy wygrywają. A wygraną jest wolność.
Bardzo cenne jest pokazanie dzieciom, że demokracja to nie jest tylko sprawa polityków ani coś, co dostajemy raz na zawsze. Wszyscy z niej korzystamy, więc wszyscy musimy o nią dbać. Korzystając ze swobód powinniśmy wypełniać również obywatelskie obowiązki (nie tylko głosować, ale również sprawdzać, czy wybrani politycy realizują swoje obietnice i weryfikować swoje wybory).
Na końcu książki dzieci znajdą „test z demokracji”.
Ilustracje tworzą ciekawe kolaże Marty Piny wykonane ze starych pism i fotografii.
W 2016 roku otrzymała prestiżową nagrodę Bologna Ragazzi Award w kategorii Non Fiction.
5+
Mała książka o demokracji, Sassa Buregren, przekład Iwona Jędrzejewska, adaptacja tekstu Magdalena Środa, Czarna Owca, Warszawa 2007, ISBN: 978-83-89763-90-7
Sassa Burgeren także zwraca uwagę, że nad demokracją trzeba stale pracować:
„Demokracja jest jak rower; trzeba ciągle pedałować, by jechał”
Pokazuje też dzieciom, że wprawdzie nie mogą brać udziału w wyborach, ale na różne sposoby mogą uczestniczyć w budowaniu demokracji, angażować się w istotne sprawy i wypowiadać się na ważne dla nich tematy.
Bohaterką książki jest 13-letnia Jorinda. W polskiej adaptacji Jorinda ma koleżankę, dziesięcioletnią Justynę, która mieszka w małej wiosce Jabłonowo. Obie dziewczynki robią listy rzeczy, które chciałyby zmienić. Listy obejmują sprawy mniejsze i większe: od wykreślenia grochówki z jadłospisu rodziny, przez więcej ciekawych zajęć świetlicowych i zniesienie obowiązku noszenia mundurków, po lepsze traktowanie zwierząt na wsiach i stop rasizmowi.
Przy pomocy rodziców bohaterki sprawdzają, do kogo mogą się zwrócić z danym problemem. W ten sposób dzieci dowiadują się, kto odpowiada za autobusy miejskie i komputery w szkole, czym zajmuje się wójt i Rzecznik Praw Dziecka, czym jest samorząd, sejm, czy Komisja Europejska itd.
Już na okładce dzieci znajdą przesłanie, że wszyscy ludzie są równi wobec prawa:
„Jesteś tyle samo wart, co sekretarz generalny ONZ, tyle samo co prezydent Stanów zjednoczonych, tyle samo co polski premier, polski prezydent i wszyscy ludzie na świecie”
W książce umieszczono również krótkie portrety osób, które walczyły o prawa człowieka np. Mahatma Gandhi, Janusz Korczak, Jacek Kuroń.
Polskiej adaptacji dokonała Magdalena Środa.
Dla dzieci 8+
