Mimo że książki Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego z serii Bezpieczne dziecko zostały wydane przed dekadą, to poruszany tam temat przemocy w szkole nie stracił niestety nic ze swojej aktualności.
Publikacje „Śmierdzący ser” i „Słup soli” podejmują temat agresywnych zachowań wśród dzieci. Książki uzupełniają się, ponieważ jedna mówi o przemocy z punktu widzenia ofiary, a druga z perspektywy biernych obserwatorów. Najważniejsze przesłanie książek jest takie, że każdy, kto jest krzywdzony lub był świadkiem cudzej krzywdy, ma obowiązek poinformować o tym dorosłych. Jeżeli ofiary i świadkowie przemocy milczą, dorośli nie są w stanie pomóc krzywdzonym a krzywdziciele pozostają bezkarni.
Słup soli. Jak powstrzymać szkolnych dręczycieli, Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Anna Ładecka, seria BEZPIECZNE DZIECKO, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, ISBN 83-60083-35-5
Guz jest szkolnym dręczycielem. Jest silny, ma poparcie uczniów ze starszych klas i upatruje sobie kolejne ofiary wśród młodszych lub słabszych chłopców. Poszturchuje, wyśmiewa, a nawet wymusza pieniądze. Chłopcy z klasy boją się mu przeciwstawić, bo nie chcą stać się następnym celem ataków Guza. Każdy z nich myśli, że jest sam, a w pojedynkę przecież nic nie zdziała. Kiedy przerywają milczenie i zaczynają rozmawiać o problemie, okazuje się, że jest znacznie więcej osób, którym nie podoba się zachowanie Guza. Brat jednego z chłopców uświadamia dzieciom, że jeśli nie reagują na przemoc, nie stają w obronie ofiary, to współuczestniczą w krzywdzeniu i wspierają dręczycieli, bo siła agresorów wynika właśnie z bierności i braku reakcji ze strony innych. Starszy brat jest dla chłopców wiarygodny, bo sam ma podobne doświadczenia. Za jego namową chłopcy postanawiają wspólnie przeciwstawić się agresji. Ze zdziwieniem przekonują się, że stanowią wielką siłę, postanawiają jednak pokonać Guza bez stosowania przemocy.
Opowiadanie pokazuje młodym czytelnikom, że razem są w stanie zahamować falę agresji, powstrzymać osoby stosujące przemoc w szkole, i to bez użycia siły.
Nie bardzo podobają mi się ilustracje w książce, ale zaprzyjaźnione dzieci w wieku szkolnym twierdzą, że „są w porządku i pasują do tekstu”, a to one są tu grupą celu.
Śmierdzący ser, Catherine DePino, przekład Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Anna Ładecka, seria BEZPIECZNE DZIECKO, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, ISBN: 83-89574-83-7
Bohater jest prześladowany przez swojego kolegę z klasy – Guza. Chłopak bije go, przezywa, każe sobie podpowiadać na lekcjach itd. Aleks nie wie, co ma zrobić, żeby dręczyciel zostawił go w spokoju. Nie chce skarżyć ani okazać się mazgajem. Boi się też, że jeśli komuś powie, poprosi o pomoc, to Guz się na nim zemści i będzie jeszcze gorzej. Nauczycielka znajduje na podłodze kartkę z pogróżkami napisaną przez Guza i informuje o całej sytuacji rodziców Aleksa, a chłopiec odczuwa wielką ulgę. Rodzice pomagają chłopcu opracować plan powstrzymania dręczyciela. Gdy kolejnym razem Guz zaczepia Aleksa, chłopiec już wie, jak ma się zachować. Szczegółowe opisy nieprzyjemnych emocji, których doświadcza bohater, lęków, sprawia, ze dzieciom łatwo utożsamić się z chłopcem. W książce dzieci znajdą rady, jak należy postępować, żeby nie stwarzać wrażenia łatwej ofiary i nie prowokować do dokuczania (trzymaj się z kolegami, mów spokojnym, stanowczym tonem itd.).
Należy podkreślić, że dorośli pomogli Aleksowi, ale nie rozwiązali za niego problemu. Chłopiec, korzystając z rad dorosłych, sam poradził sobie z Guzem. To ważne, ponieważ samodzielne rozwiązanie problemu przez bohatera to podstawowa cecha opowiadań terapeutycznych. Czytają opowiadanie o Aleksie dzieci mogą się też przekonać, że mówienie dorosłym o swoich problemach nie ma nic wspólnego z donoszeniem i nie oznacza „utraty twarzy” a milcząc godzą się na przemoc i chronią krzywdzicieli zamiast krzywdzonych.
Catherine DePino przez wiele lat czynnie zajmowała się dręczycielami i ich ofiarami, pracując jako nauczycielka w gimnazjum i konsultant do spraw wychowawczych systemu szkolnego w Filadelfii. Książka dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym.
Dręczyciel w klasie, Zubrzycka Elżbieta, ilustracje Andrzej Fonfara, seria BEZPIECZNE DZIECKO, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008, ISBN: 978-83-60577-27-1
Książka „Dręczyciel w klasie” nie jest opowiadaniem dla dzieci, to raczej rodzaj poradnika do wspólnego czytania z dziećmi (w wieku 8+) przez rodziców i pedagogów. Autorka kieruje książkę do ofiar agresji, biernych obserwatorów, wychowawców a nawet samego dręczyciela.
Elżbieta Zubrzycka analizuje temat przemocy bardzo szczegółowo i wyczerpująco i zwraca uwagę na wiele ciekawych aspektów sprawy (przykładowo, że prawo nie chroni dzieci przed agresją ze strony dzieci, że trudno liczyć na pomoc ze strony rodziców dręczycieli, ponieważ nierzadko oni sami stosują przemoc wobec dziecka).
Autorka podkreśla, że w pierwszej kolejności należy nauczyć dzieci zasad postępowania a dopiero później można wymagać ich przestrzegania. Tymczasem dzieci często nie rozumieją, czego się od nich oczekuje. Dlatego zawarła w książce wyjaśnienie różnych pojęć związanych z przemocą. Dzieci dowiedzą się na przykład, że istnieje przemoc fizyczna, która polega nie tylko na biciu czy kopaniu, ale należy do niej również krzyczenie czy niszczenie cudzych rzeczy. Istnieje również przemoc psychiczna, do której można zaliczyć straszenie, przezywanie, wyśmiewanie albo izolowanie. Autorka wskazuje, skąd się bierze siła dręczycieli, jakie mogą być przyczyny krzywdzenia innych, kto najczęściej zostaje ofiarą agresora itd. Mali czytelnicy znajdą w książce również wytłumaczenie subtelnych różnic pomiędzy skarżeniem, donoszeniem a słusznym informowaniem, uczciwą bójką a biciem, żartem a poniżaniem, kłótnią a dokuczaniem.
Wiele uwagi autorka poświęca tzw. zmowie milczenia. Tłumaczy, że bierna postawa i milczenie są współudziałem w dręczeniu i stawaniem po stronie agresorów.
Czytelnicy znajdą w książce również konkretne rady i wskazówki np. jak się zachować wobec ofiary dręczenia, do kogo można zwrócić się po pomoc, jak mogą pomóc rodzice.
