Znacie Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne? Jeżeli nie, koniecznie zapoznajcie się z ich ofertą skierowaną do dzieci. Wydawnictwo specjalizuje się w publikacjach z dziedziny psychologii, pedagogiki i innych nauk społecznych i wydało wiele książek, które wspierają rozwój emocjonalny i społeczny dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Znajdziecie tam również tytuły, które mogą pomóc nauczyć dziecko właściwych zachować i zadbać o jego bezpieczeństwo (kontakty z obcymi, niechciany dotyk, przemoc rówieśnicza). Bardzo tytuły publikacje GWP za to, że oprócz psychoedukacyjnych i psychoterapeutycznych opowiadań zawierają dużą dawkę merytorycznej wiedzy dla rodziców i pedagogów. Dzięki zamieszczeniu dodatkowych pytań, zadań i ćwiczeń, publikacje GWP są gotowym materiałem do pracy z dziećmi na różnych warsztatach, w klasie i w gabinecie. Poniżej tytuły, które szczególnie polecam Waszej uwadze.
Chcę mieć przyjaciela, Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Marianna Jagoda-Mioduszewska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2018, ISBN: 978-83-60577-50-9, wiek 5+
Temat przyjaźni jest w literaturze dziecięcej mocno eksploatowany, jednak najczęściej autorzy koncentrują się na wartości przyjaźni, zaletach posiadania przyjaciela, natomiast bardzo rzadko zwraca się dzieciom uwagę (szczególnie w książkach dla młodszych czytelników) na tzw. złą przyjaźń i toksyczne relacje. Książka dr Zubrzyckiej może wypełnić tę lukę.
Bohaterka czuje się samotna i chciałaby się z kimś zaprzyjaźnić. Dochodzi do wniosku, że najlepiej pasowałby do niej puchaty koala, ale zaprzyjaźnia się z… krokodylem. Zostaje jego przyjaciółką, ponieważ on tego chce i ma smutne oczy. Dziewczynce wydaje się, że krokodyl potrzebuje pomocy, a ona chce się czuć potrzebna. Krokodyl stara się zdominować dziewczynkę i wykorzystać ją do swoich celów. Ignoruje jej potrzeby, rozkazuje i manipuluje. Wpędza też bohaterkę w poczucie winy, że nie potrafi sprostać jego wymaganiom. Przyjaźń powinna dodawać skrzydeł, a dziewczynka czuje się w tej relacji coraz gorzej
Gdybyś był moim prawdziwym przyjacielem, to ja czułabym się mądra, ładna i szczęśliwa. A ty, sprawiasz, że czuję się nic niewarta!
Trwa w niej, bo jeszcze ma nadzieję, że uda jej się dostosować do oczekiwań krokodyla albo zmienić swojego „przyjaciela”. Dopiero atak gada uświadamia bohaterce, że krokodyl stanowi dla niej zagrożenie i powinna trzymać się od niego z daleka. Kiedy dziewczynka spotyka koalę, w końcu może być sobą. Dziewczynka i koala lubią spędzać razem czas, rozmawiają o wszystkim i wspierają się w trudnych chwilach. Bohaterka czuje się akceptowana i szanowana.
Autorka, która jest psychologiem, opatrzyła książkę wstępem skierowanym do rodziców, wychowawców i nauczycieli, który może ułatwić rozmowy z dziećmi o dobrych i złych przyjaźniach. Podczas lektury można zastanowić się wspólnie z dzieckiem, na czym polega przyjaźń i czego można oczekiwać od prawdziwego przyjaciela. W tekście znajdziemy przykładowe pytania o to, jak dziecko wyobraża sobie idealnego przyjaciela, jakie cechy powinien posiadać, z kim dziecko chciałoby się zaprzyjaźnić, a kto nie mógłby zostać jego przyjacielem. Relacja dziewczynki z krokodylem to dobry punkt wyjścia do rozmowy o tym, że jeśli ktoś chce nas na siłę zmienić, rani nas, czujemy się z nim źle, a nawet boimy się go, nie jest naszym prawdziwym przyjacielem i powinniśmy jak najszybciej wycofać się z takiej relacji. Rozmowy o tym, że nie można przyjaźnić się z litości, że nie wystarczy, gdy tylko jedna strona się stara, że nie można rezygnować z siebie i swoich potrzeb, żeby spełnić oczekiwania drugiej strony, mogą zaoszczędzić dziecku wielu rozczarowań w przyszłości.
Książka jest wieloadresowa, można ją również wykorzystać do pracy z młodzieżą i dorosłymi, szczególnie kobietami, które wikłają się w związki, które są z góry skazane na niepowodzenie, z nadzieją, że po ślubie partner (który np. pije i bije) zmieni się, że one mu w tym pomogą itp. Historia dziewczynki pokazuje, że nie ma co się łudzić, że krokodyl stanie się koalą.
Noro I. Przygody nieziemskiego przyjaciela, Joanna Pstrągowska, ilustracje Katarzyna Bukiert, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2020, ISBN: 978-83-64565-30-4, wiek 7+
W wyniku awarii swojego statku kosmicznego robot Noro I ląduje niespodziewanie na Ziemi. Mimo wgranego oprogramowania, robot nie rozumie wielu zachowań i wypowiedzi Ziemian. Najtrudniej mu zinterpretować ludzki język ciała i powiedzonka typu „wpaść jak śliwka w kompot”, „kujmy żelazo, póki gorące”, „to dla ciebie pestka”, czy „wrócę zanim się obejrzysz”. Noro zastanawia się, co oznaczają ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i wymachiwanie palcem, dziwi się, że ludziom czasami „przeciekają oczy” i że wśród Ziemian bardzo cenione jest używanie „magicznych słów”.
„Ludzie to skomplikowane istoty. Ciągle zmieniają wyraz twarzy, pokazują coś gestami nie zawsze mówią wprost”
Na szczęście robot poznaje ośmioletniego Artura, który zostaje jego przewodnikiem po świecie ludzkich emocji i relacji społecznych. Noro spędza z Arturem i jego rodziną prawie dwa miesiące, podczas których uczy się odczytywać ich uczucia z mimiki twarzy, tonu głosu i gestów i poznaje różne przysłowia. Oczywiście bohaterom nie udaje się uniknąć różnych zabawnych nieporozumień np. kiedy na prośbę Artura, żeby trzymał za niego kciuki, robot łapie chłopca za duże palce.
Ta przyjaźń przynosi korzyści również Arturowi. Przebywając z Noro chłopiec zaczyna przyglądać się bliżej swoim emocjom, uczy się odczytywać sygnały płynące z ciała, rozpoznawać i nazywać emocje i radzić sobie z nimi. Noro tłumaczy, że ludzkie emocje są tak samo potrzebne, jak jego bezpieczniki – ostrzegają i przekazują informacje. A kiedy Artur ma problemy ze złością, Noro 1 uczy go włączania „mechanizmów chłodzących” np. odliczania i oddychania.
Książka została napisana z myślą o dzieciach z zespołem Aspergera, które tak jak Noro, mają problemy z odczytywaniem emocji, rozumieniem motywów postępowania i sytuacji społecznych, a metaforyczne sformułowania rozumieją dosłownie. Na końcu każdego rozdziału autorka zamieściła pytania i zadania do wykonania, dzięki którym można poćwiczyć te umiejętności np. Dlaczego Artur trząsł się? Dlaczego nakrzyczał na siostrę? Jak można pokazać, że wszystko jest w porządku? Jakie znasz sposobu, żeby poczuć się lepiej kiedy ogarnia cię złość?
Oczywiście historię o pobycie Noro 1 na Ziemi można polecić wszystkim innym dzieciom. Każdemu w końcu przyda się wsparcie, które ułatwi poruszanie się po skomplikowanym świecie uczuć i interakcji społecznych.
Łaczybajki to książki adresowane w równej mierze do dzieci i dorosłych. Ich celem jest pomoc we wzajemnym poznaniu i zrozumieniu swoich punktów widzenia i spotkaniu się w pół drogi. Wspólną cechą książek z tej serii (i poprzednich książek o emocjach), jest pokazanie młodym czytelnikom, że żadna skrajność nie jest dobra. W książce o złości autorzy przekonywali, że złość jest potrzebna, nie można jej tłumić, ale trzeba się nauczyć nad nią panować. W łączybajkach też zachęcają do szukania złotego środka: między dbaniem o własne potrzeby i potrzeby innych, zgadzaniem sie na wszystko i narzucaniem własnego zdania, uległością i agresją itd.
Bohaterami Łączybajek są Filajki. Ich świat pod wieloma względami różni się od świata ludzi: młode Filajki zamiast do szkoły chodzą do rozwijki, gdzie uczą się pod opieką uczybaja albo uczybajki. Zamiast samochodów czy autobusów Filajki używają żywych sworzeń np. chyżogonów… Jednak problemy z którymi borykają się małe i duże Filajki i emocje, które przeżywają są identyczne, jak nasze.
Grzeczna niegrzeczność, czyli sposób na nadymki-drażliwce, Jovanka Tomaszewska, Wojciech Kołyszko, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2017, ISBN: 978-83-64565-16-8, wiek 7+
Czy dziecko grzeczne to dziecko posłuszne a dziecko asertywne jest niegrzeczne? Czy grzeczność wyklucza dobrą zabawę? Czy asertywność ułatwia życie, czy utrudnia? Lektura książki „Grzeczna niegrzeczność” to dobra okazja, żeby wspólnie zastanowić się nad tymi i podobnymi pytaniami.
Fiszka wyjeżdża po raz pierwszy z tatą na Kumulurado. Bardzo chciałaby być grzeczna, bo obiecała to mamie, ale martwi się, że znowu jej to nie wyjdzie. Szczególnie, że na wyjeździe czeka na nią tyle pokus (np. przejażdżka ptaszorem-buldożerem). Czy tata Fiszki będzie rzeczywiście zadowolony, kiedy córka nagle stanie się nienaturalnie grzeczna? Czy z tym dziwnym zachowaniem ma coś wspólnego tajemniczy Grzecznich? I czy ktoś podmienił niezwykle grzecznego kuzyna Fiszki, Gzymsa, że nagle stał się taki stanowczy i pewny siebie?
Po każdym rozdziale o przygodach Filjaków umieszczono stronę z dodatkowymi informacjami, pytaniami, ćwiczeniami i zadaniami. Dotyczą one treści przeczytanego rozdziału, ale przede wszystkim stanowią inspirację do rozmów o naszych doświadczeniach związanych z asertywnością i grzecznością, formułowania pytań i wspólnego poszukiwania odpowiedzi. Świetnym pomysłem jest stworzenie przez bohaterów bajki Domowego Kodeksu Porozumienia, który może przydać się w każdym domu. Na końcu książki znajdują się Strony dla Małych i Dużych, zawierające wiele pomocnych informacji na temat grzeczności i asertywności, wskazówki jak rozwijać w sobie asertywność i jak zdobytą wiedzę wykorzystywać w codziennych sytuacjach.
Bez kłótni ani rusz, czyli kto lubi konfliktoluby, Jovanka Tomaszewska, Wojciech Kołyszko, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2018, ISBN: 978-83-64565-27-4, wiek 7+
Tym razem w świecie Filajków zaginął jeden z edustworów pomagających dzieciom w nauce. Filajki ruszają na poszukiwanie, w trakcie których dochodzi do różnych nieporozumień i konfliktów.
Konflikty są nieodłączną częścią życia. Wynikają z różnych potrzeb i przekonań, wartości, które wyznajemy (także z różnic kulturowych). Nie da się ich uniknąć, ale dobrze umieć je rozwiązywać. Tak jak w poprzedniej książce mamy tu psychoedukacyjne opowiadanie, informacje i porady (tu na temat konfliktów międzyludzkich i sposobów ich rozwiązywania, kompromisów, roli mediatora itd.) i część z pytaniami i zadaniami do przećwiczenia możliwych rozwiązań.
Zachęcam również do zapoznania się z poniższymi pozycjami
Bajki, które leczą część I i II Doris Brett, przekład Małgorzata Trzebiatowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006, wiek 6+
Obowiązkowa lektura dla wszystkich zainteresowanych tematem biblioterapii i bajkoterapii. Oprócz bajek terapeutycznych znajdziemy tu rzetelne informacje na temat trudności i problemów, które towarzyszą poszczególnym etapom rozwoju dziecka, lęków, które są nierozerwalnie związane z nabywaniem przez dzieci doświadczeń i nowych umiejętności. Każdy rozdział jest poświęcony innemu problemowi (np. lęk przed ciemnością, koszmary nocne, narodziny rodzeństwa, pierwsze dni w przedszkolu, rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby, pobyt w szpitalu, nadpobudliwość, nieśmiałość, przemoc w grupie rówieśniczej, konflikty z rodzeństwem, uzależnienie rodzica), który D. Brett najpierw szczegółowo omawia, a następnie proponuje opowiadanie, które może pomóc w jego rozwiązaniu.
Recenzja tutaj
Śmierdzący ser, Catherine DePino, przekład Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Anna Ładecka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, wiek 7+
Słup soli. Jak powstrzymać szkolnych dręczycieli, Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Anna Ładecka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, wiek 7+
„Śmierdzący ser” i „Słup soli” podejmują temat agresywnych zachowań wśród dzieci. Książki uzupełniają się, ponieważ jedna mówi o przemocy rówieśniczej z punktu widzenia ofiary, a druga z perspektywy biernych obserwatorów. Najważniejsze przesłanie książek jest takie, że każdy, kto jest krzywdzony lub był świadkiem cudzej krzywdy, powinien poinformować o tym dorosłych. Jeżeli ofiary i świadkowie przemocy milczą, dorośli nie są w stanie pomóc krzywdzonym, a dręczyciele pozostają bezkarni. Więcej na temat tych książek przeczytasz tutaj
Czy mogę pogłaskać psa? Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Magdalena Piotrowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, wiek 3+
Książka uczy ostrożności w stosunku do psów, ale nie straszy dzieci zwierzętami. Opis tu
Nie lubię łaskotek, Marcie Aboff, przekład Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Ewa Poklewska-Koziełło, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004 r., wiek 3+
Dziewczynka, która przestała się uśmiechać, Gilles Tibo, przekład Elżbieta Zubrzycka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004 r., wiek 7+
Trzy pytania do dobrej wróżki. Jak pomóc dziecku mówić o krzywdzie, Elżbieta Zubrzycka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007 r., wiek 5+
Powiedz komuś!, Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Agnieszka Żelewska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008 r., wiek 4+
Bardzo ważne i potrzebne książki na temat asertywności w kwestii własnego ciała i „złego dotyku”. „Nie lubię łaskotek” i „Powiedz komuś” mogą być wykorzystywane do celów profilaktycznych – pomagają nauczyć dzieci wyznaczania granic prywatności i intymności, w których będą czuły się bezpieczne, pokazują że dziecko ma prawo zaprotestować, kiedy ktoś te granice narusza, kiedy czyjś dotyk je zawstydza, budzi strach, albo sprawia przykrość. Natomiast książki „Trzy pytania do dobrej wróżki” i „Dziewczynka, która przestała się uśmiechać” sprawdzą się jako pozycje diagnostyczne i terapeutyczne dla dzieci, które były ofiarami molestowania. Więcej informacji o książkach znajdziesz tutaj
Smok Lubomił i tajemnice złości, Wojciech Kołyszko, Jovanka Tomaszewska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, wiek 5+
i inne z serii o emocjach
Seria książek o uczuciach ma na celu nauczyć dzieci rozpoznawać, nazywać i wyrażać, w społecznie akceptowalny sposób, swoje emocje. Dzięki opowiadaniom mały czytelnik dowie się, że wszystkie uczucia, i te pozytywne i te tzw. negatywne, są zjawiskiem naturalnym i powszechnym. Co więcej, wszystkie uczucia są potrzebne, służą nam do czegoś, przekazują nam jakąś informację. Bajki o uczuciach są poświęcone złości, zazdrości, smutkowi, wstydowi, strachowi i radości. Więcej na temat Bajek o uczuciach przeczytasz tutaj
Chyba jestem nieśmiały, Barbara Cain, przekład Małgorzata Trzebiatowska, ilustracje Monika Pollak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, wiek 5+
Nieśmiały Staś przekonuje się, że pewne wyzwania są łatwiejsze, a świat mniej straszny, niż myślał i że może warto choć trochę otworzyć się na ludzi. Książka może pomóc w przełamywaniu nadmiernej nieśmiałości. Więcej tutaj
Joasia i wilk, Ted Lobby, przekład Elżbieta Zubrzycka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, wiek 4+
Historia małej Asi może pomóc dzieciom przezwyciężyć lęki nocne. Recenzja tutaj
Jesień liścia Jasia: opowieść o życiu dla małych i dużych, Leo Buscaglia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, wiek 5+
Piękna i wzruszająca opowieść oswajająca dzieci z tematem śmierci. Cały opis tutaj