Czytanie na głos, które rozwija dzieci i buduje relacje. Przewodnik Jima Trelease’a dla rodziców i dzieci, Jim Trelease, redakcja Cyndi Giorgis, przekład Anna Rosiak, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2022.
Jim Trelease napisał swój Podręcznik 40 lat temu. Od tego czasu książka była wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na różne języki i zachęcała kolejne pokolenia opiekunów i pedagogów do głośnego czytania podopiecznym. W Polsce książka ukaże się po raz pierwszy, ale wiele lat temu zainspirowała założycieli Fundacji ABCXXI do stworzenia kampanii „Cała Polska czyta dzieciom”! Cyndi Giorgis, której powierzono zadanie zaktualizowania Podręcznika, jest profesorem literatury dla dzieci i młodzieży na Uniwersytecie Stanowym Arizony, gdzie zajmuje się promowaniem znaczenia i wpływu czytania na głos. Przewodniczyła lub zasiadała w wielu komisjach przyznających nagrody literackie, takich jak medal Caldecotta, medal Newbery’ego, Theodor Seuss Geisel Award i Orbis Picture Award for Outstanding Nonfiction for Children.
W pierwszej części książki autor przedstawia zalety głośnego czytania posługując się wynikami badań, przykładami ze swojej wieloletniej pracy i licznymi anegdotami. Czytelnicy biblioteczki-apteczki znają korzyści czytania dzieciom, ale przypomnę kilka:
- kształtuje nastawienie do książek,
- poprawia zdolność koncentracji,
- rozwija słownictwo,
- buduje wiedzę ogólną,
- zwiększa umiejętność rozumienia i przetwarzania informacji,
- buduje więź emocjonalną między czytającym i dzieckiem.
Obecnie rodzice zdają sobie sprawę, jak ważne jest czytanie na głos, i wiele osób czyta dzieciom od dnia narodzin (zgodnie z zawartą w książce ideą, że
„jeśli dziecko jest wystarczająco duże, żeby do niego mówić, jest też wystarczająco duże, żeby czytać mu na głos”),
jednak większość rodziców kończy czytanie na głos, kiedy tylko dzieci nauczą się samodzielnego czytania. Trelease uważa, że to wielki błąd! Autor zwraca uwagę, że wiele dzieci, które wcześniej lubiły słuchać historii, po nauczeniu się czytać zniechęcają się do książek. Zdaniem autora specjalnie przygotowane książki dla początkujących czytelników (proste zdania, ograniczone słownictwo, krótkie teksty) są potrzebne, ale powiedzmy sobie szczerze, nie są to szczególnie wciągające historie, które budzą silne emocje, a tylko dzięki takim książkom dziecko będzie kojarzyć czytanie z przyjemnością. Kontynuując czytanie starszym dzieciom dbamy o to, żeby ich zainteresowanie książkami nie spadło. Należy pamiętać, że u dzieci (do około ósmej klasy) występuje duża różnica między poziomem umiejętności słuchania a poziomem umiejętności czytania. Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest bardziej kompetentnym słuchaczem niż czytelnikiem, dlatego może spokojnie słuchać historii, które byłyby za trudne do samodzielnego czytania. Czytanie książek na poziomie umiejętności słuchania dziecka zwiększa prawdopodobieństwo, że usłyszy ono bardziej rozbudowane słownictwo i wzbogaci swój słownik. Poza tym wspólne czytanie ze starszymi dziećmi, które coraz więcej czasu spędzają bez rodziców, daje możliwość wspólnego doświadczania i przeżywania emocji. Wspólna lektura oswaja również z trudnymi tematami w bezpieczny sposób i otwiera przestrzeń do rozmów o problemach dziecka przez pryzmat postaci ……
Co jeszcze znajdziemy w podręczniku Trelease’a? Książka zawiera różne wskazówki i rady dotyczące czytania dzieciom np. jak zainteresować dziecko książką, jak czytać dziecku w danym wieku i dostosowywać lekturę do jego możliwości, jak wydłużyć okres skupienia uwagi dziecka, jak szybko sprawdzić, czy książka nie jest za trudna dla dziecka pod względem językowym. Znajdziemy tu również odpowiedzi na nurtuj rodziców pytania np. dlaczego dziecko chce czytać cały czas tę samą książkę? Dlaczego tak ważny jest przykład czytających ojców? Jaki wpływ mają media elektroniczne na czytelnictwo? itd. A także pomysły na aktywności związane z lekturą do przeprowadzenia w domu, szkole i bibliotece.
Bardzo ciekawy jest rozdział poświęcony alfabetyzacji wizualnej, picturebookom, „czytaniu” książek beztekstowych i powieściom graficznym.
Drugą część książki stanowi fantastyczne zestawienie wartościowych książek dla dzieci w różnym wieku, które dobrze nadają się do głośnego czytania. Od razu uspokoję osoby, które obawiają się, że zestawienie będzie zawierało wyłącznie książki powstałe przed 1982 roku, albo tytuły niedostępne na naszym rynku. Zestawienia zawarte w polskim wydaniu zostało ograniczone do książek przetłumaczonych na j. polski, a lista została uzupełniona o dodatkowe propozycje przez Wydawnictwo Mamania i p. Małgosię Swędrowską (której nie trzeba nikomu przedstawiać). Lista zawiera zarówno sprawdzone klasyki, które nie zestarzały się źle, jak i sporo wartych uwagi nowości.
