BEZPIECZEŃSTWO

Książki dla dzieci na temat bezpieczeństwa

Każdy rodzic chciałby ochronić swoje dziecko przed wszelkimi zagrożeniami. Ale jak to zrobić, żeby nie stłamsić naturalnej ciekawości dziecka, chęci poznawania tego, co nowe? Przedstawiam książki poświęcone bezpieczeństwu w domu, szkole, na wakacjach i w wirtualnym świecie. Wybrałam takie tytuły, które zwracają uwagę na zagrożenia, ale nie odbierają dzieciom zaufania do ludzi i pozytywnego obrazu świata, wręcz przeciwnie, niosą wzmacniający przekaz, że stosując poznane zasady dziecko będzie umiało poradzić sobie w trudnych sytuacjach. Znajdziecie tu tytuły dla maluchów i dla starszaków.

Gdy Pola się zgubi, Gabriela Rzepecka-Weiβ, ilustracje Magdalena Kozieł-Nowak, Wydawnictwo Dwukropek, Warszawa 2018, wiek 4+

„Gdy Pola się zgubi” to historyjka o kilkuletniej Poli, która wyjeżdża z rodzicami na zagraniczne wakacje. Dziewczynka jest bardzo ciekawa świata i żywiołowa, co sprawia, że już w drodze na lotnisko udaje jej się kilka razy zawieruszyć. Na szczęście bohaterka zna 6 Zasad Małych Zagubialskich i, jak się okazuje, potrafi je stosować w praktyce. Gdy traci rodziców z oczu nie wpada w panikę, tylko przypomina sobie odpowiednią zasadę. Radzi sobie nawet wtedy, gdy w obcym kraju musi poprosić o pomoc policjanta.

Chociaż w książce zostało przedstawionych kilka poważnych sytuacji (dziewczynka gubi się na lotnisku, odjeżdża autobusem, do którego nie zdążyli wsiąść rodzice itd.), to historia Poli nie wywołuje w dzieciach lęku przed podróżami. Książka przekazuje wzorce zachowań, z których dziecko będzie mogło skorzystać w sytuacji zgubienia się i buduje w małym czytelniku poczucie własnej skuteczności (dzięki odpowiedniemu zachowaniu córki rodzice zawsze ją znajdują).

Zasady Zagubialskich są proste i łatwe do zastosowania a mogą zaoszczędzić wiele stresu całej rodzinie. Dzięki rymom dzieci łatwo je zapamiętają:

Nie szukam. Czekam
Nie mogę wchodzić autom w drogę
Do pomocy gotowe służby mundurowe
Ktoś nieznany? Nie ufamy
Kontakt do mamy? W bucie zapisany
Mam być widziana, a nie schowana!

Obowiązkowa pozycja dla przedszkolaków. Nie tylko przed wakacjami.

Czy mogę pogłaskać psa? Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Magdalena Piotrowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, wiek 3+

Książka uczy ostrożności w stosunku do psów, ale nie straszy dzieci zwierzętami.

Autorzy umieścili w książce stronę, na które pokazali różne psy (duże i malutkie, rasowe i kundelki, wyglądające groźnie i zabawne) i pytanie, „Którego psa można pogłaskać?”. Dzieci najczęściej wskazują szczeniaczka, ale prawidłowa odpowiedź brzmi „Żadnego”. Autorzy tłumaczą dzieciom, że każdy pies, nawet najmniejszy, nawet taki, który kocha dzieci i bardzo lubi być głaskany, nawet taki, którego dobrze znamy, może w danej chwili nie mieć ochoty na głaskanie (może go coś boleć, może być zmęczony) i zrobić wtedy dziecku krzywdę. Dlatego zawsze trzeba najpierw zapytać właściciela, czy można pogłaskać jego czworonoga (autorzy podpowiadają dzieciom trzy pytania, które należy zadać). Pouczająca lektura zwłaszcza dla dzieci, które mają swoje psy i są przez to zbyt ufne w stosunku do obcych zwierzaków.

Nie pójdę z nieznajomym, Dagmar Geisler, przekład Monika Podsiadło, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2009, wiek 5+

Książka uczy ostrożności w kontaktach z obcymi osobami. Mała Ludmiła czeka aż zostanie odebrana z przedszkola. W międzyczasie zaczyna padać. Do dziewczynki podchodzą różne osoby i proponują, że zaprowadzą ją do domu, ale Lu wie, że nie wolno jej pójść z nikim obcym. Dlatego każdemu odmawia i cierpliwie czeka dalej. W końcu po dziewczynkę przychodzi starszy brat, przeprasza za spóźnienie i idą razem do domu.

Osoby zaczepiające dziewczynkę są jej znane z widzenia. Autorzy zastosowali taki zabieg, ponieważ wiele dzieci jest krzywdzonych właśnie przez osoby z bliskiego otoczenia. Lu w dowcipny sposób pokazuje dzieciom, że to, że kojarzymy dorosłego wcale nie znaczy że możemy mu zaufać (Ludmiła zastanawia się np., czy rude włosy pani Kowalskiej są prawdziwe, czy pan X nie trzyma pod kanapą krokodyla, a pan Y nie dłubie w nosie kiedy nikt nie patrzy). Ciekawe jest kontrastowe zestawienie sąsiadki o wyglądzie dobrodusznej emerytowanej nauczycielki i brata-punka. To pokazuje dzieciom, że budzący zaufanie wygląd nie sprawia, że należy pójść z taką osobą. Rezolutna dziewczynka wie, że może ją odebrać tylko ktoś z rodziny a inne osoby (nawet znajome) tylko wtedy, gdy rodzice wyrażą na to zgodę. Dzięki wielokrotnemu powtarzaniu przez bohaterkę zdania „Nie znam cię, nie pójdę z tobą”, mali czytelnicy mogą je zapamiętać i w odpowiedniej chwili przypomnieć sobie, jak powinni zareagować w podobnej sytuacji.

Książka nie zostawia dziecka z przekonaniem, że świat jest niebezpiecznym miejscem a wszyscy ludzie mają wobec niego złe zamiary. Historia Lu raczej utwierdza dziecko w przekonaniu, że przestrzeganie kilku prostych zasad może je uchronić przed zagrożeniem.

Książka Maks nie rozmawia z obcymi, Christian Tielmann, Sabine Kraushaar, Media Rodzina, ma bardzo podobną treść i jest godna polecenia, jednak sam tytuł wydaje mi się nietrafiony. Jeżeli nauczymy dziecko, żeby nie rozmawiało z obcymi, musimy liczyć się z tym, że nie poprosi nikogo o pomoc, kiedy będzie tego potrzebowało. Sama uczę dzieci, że jeżeli zgubią się np. w supermarkecie, powinny podejść do, bądź co bądź obcej, pani kasjerki i poprosić o zawołanie mamy przez megafon.

Ostrożnie! Wszystko, co powinno wiedzieć dziecko, żeby mogło bezpiecznie bawić się w domu, Grzegorz Kasdepke, ilustracje Artur Gulewicz, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2013, wiek 7+

Dom kojarzy się z bezpiecznym schronieniem, a tymczasem badania pokazują, że dzieci najczęściej ulegają wypadkom we własnych domach. We wstępie autor zwraca się do dzieci marzących o niebezpiecznych przygodach i zachęca, żeby jako Tropiciele Prawdziwych Niebezpieczeństw wytropili w domu wszystko to, co kłuje, parzy, kaleczy i robi krzywdę.

Bohaterowie 13 dowcipnych historyjek, mały Dominik, jego pies Junior i babcia Marysia, zwracają uwagę na takie zagrożenia, jak: przytrzaśnięcie palców drzwiami, poparzenie gorącymi płynami, ulatnianie się gazu, porażenie prądem, zatrucie lękami, skaleczenie ostrymi przedmiotami itd.

Autor unika straszenia dzieci, tworzenia wrażenia, że na każdym kroku czyhają na nie jakieś niebezpieczeństwa. Koncentruje się raczej na zasadach których należy przestrzegać, żeby uniknąć wypadków.

Po lekturze na dzieci czeka egzamin z poznanych reguł.

Śmierdzący ser, Catherine DePino, przekład Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Anna Ładecka, seria BEZPIECZNE DZIECKO, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, wiek 7+

Książka podejmują temat agresywnych zachowań wśród dzieci. Bohater jest prześladowany przez swojego kolegę z klasy – Guza. Chłopak bije go, przezywa, każe sobie podpowiadać na lekcjach itp. Aleks nie wie, co ma zrobić, żeby dręczyciel zostawił go w spokoju. Nie chce skarżyć ani okazać się mazgajem. Boi się też, że jeśli komuś powie, poprosi o pomoc, to Guz się na nim zemści i będzie jeszcze gorzej…

W książce dzieci znajdą rady, jak należy postępować, żeby nie stwarzać wrażenia łatwej ofiary i nie prowokować do dokuczania. Najważniejsze przesłanie książek jest takie, że każdy, kto jest krzywdzony lub był świadkiem cudzej krzywdy, ma obowiązek poinformować o tym dorosłych. Jeżeli ofiary i świadkowie przemocy milczą, dorośli nie są w stanie pomóc krzywdzonym a krzywdziciele pozostają bezkarni.

Więcej na temat tej książki znajdziesz tutaj

Już nie chcę całusów! Kasia uczy się mówić NIE, Jana Frey, ilustracje Betina Gotzen-Beck, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2007, wiek 5+

Większość rodziców zdaje sobie sprawę, że dla bezpieczeństwa dzieci należy od najmłodszych lat uczyć je asertywności w kwestii własnego ciała, jednak wiele osób unika takich rozmów, ponieważ nie potrafią znaleźć właściwych słów, nie chcą przestraszyć dziecka, boją się niewygodnych pytań, itd. Autorki pokazują, że można rozmawiać o niechcianym dotyku już z dziećmi w wieku przedszkolnym i nie ma potrzeby poruszania przy tym tematu seksu, przemocy, pedofilii i straszenia dziecka czyhającymi zagrożeniami.

Na przykładzie różnych sytuacji z życia codziennego (w domu, na przyjęciu, w sklepie, na basenie) sześcioletnia Kasia pokazuje rówieśnikom, że mają prawo do wyznaczania granic swojej prywatności i intymności i do protestowania, gdy ktoś narusza ich prywatną przestrzeń. Bohaterka zwraca uwagę, że wyznaczanie granic nie dotyczy tylko osób obcych.

Książka ujmuje temat w sposób jasny i prosty a mała ilość tekstu i obrazki sprawiają, że przekaz jest zrozumiały nawet dla kilkulatków.

Więcej informacji na temat tej książki zajdziesz tutaj

Bezpieczna Bajka, opracowanie zbiorowe, ilustracje Marcin Piwowarski, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2011, wiek 6+

Książka jest skierowana do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, a jej tematem przewodnim jest bezpieczeństwo. Znane i lubiane pisarki napisały opowiadania psychoedukacyjne na takie tematy, jak: zgubienie się, bezpieczeństwo w wodzie, korzystanie z numerów alarmowych, lęk przed innością, uzależnienia itd. Bardzo potrzebny jest, moim zdaniem, rozdział poruszający zagadnienie presji rówieśników i „zgrywania” bohatera . Bajki zwracają uwagę na zagrożenia, przygotowują dzieci na trudne sytuacje i uczą właściwego reagowania. Dodatkowo przed każdą bajką zamieszczono wskazówki od ekspertów, czyli osób, które dobrze orientują się w poruszanym zagadnieniu (np. rzecznik policji).

Więcej na temat tej książki znajdziesz tutaj

Wirtualny NiePrzyjaciel, Katarzyna Wojtas, ilustracje Andrzej Krawczak, Wydawnictwo Sztuka i Wiedza, Kraków 2011, wiek 7+

Seria Błękitny laptop Wydawnictwa Sztuka i Wiedza jest poświęcona bezpieczeństwu dzieci w Internecie. Książka Wirtualny nieprzyjaciel koncentruje się na zagrożeniach związanych z zawieraniem wirtualnych znajomości. Królewna Amelia czuje się bardzo samotna. Gdy na ósme urodziny królewna dostaje komputer, postanawia, że znajdzie sobie przyjaciół przez Internet. Dziewczynka nawiązuje różne wirtualne znajomości i nawet, w tajemnicy przed rodzicami, umawia się z nowymi znajomymi na rzeczywiste spotkanie. Bohaterka przekonuje się, że nie każdy jest tym, za kogo się podaje w sieci i nie wszyscy mają dobre intencje.

Więcej na temat książki przeczytasz tutaj

Powiedz komuś!, Elżbieta Zubrzycka, ilustracje Agnieszka Żelewska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008, wiek 4+

Większość dzieci ma zaufanie do dorosłych i jest przekonana, że jeżeli dorosły coś robi, to nie ma w tym nic złego. Książka „Powiedz komuś” uczy dzieci odróżniania właściwych zachowań od tych niewłaściwych. Na każdej stronie znajdziemy krótką i jasną informację, czego dorosłym nie wolno robić i sugestywną ilustrację sytuacji stanowiącej zagrożenie np.

Nie wolno obrażać, wyzywać ani wyśmiewać dzieci,
Nie wolno zabierać dzieci bez zgody rodziców,
Nie wolno przytulać ani całować dzieci, kiedy nie mają na to ochoty,
Nie wolno łaskotać dzieci, kiedy mówią : przestań!
Nie wolno fotografować rozebranych dzieci,
Nie wolno milczeć kiedy dzieciom dzieje im się krzywda,
Nie wolno nie wierzyć dzieciom, które się skarżą, że są krzywdzone.

Autorzy podkreślają, że dzieci zawsze powinny powiedzieć dorosłemu, któremu ufają, jeżeli czują się zagrożone, spotkało je coś złego albo było świadkiem cudzej krzywdy. Zachęcają do rozmowy, o tym co je niepokoi i proszenia o pomoc.

Bardzo cenne wydaje mi się uświadomienie dzieciom, że nie są bezbronne wobec dorosłych i wcale nie muszą się godzić na złe traktowanie, ponieważ wiele osób i instytucji pilnuje, żeby prawa dziecka nie były naruszane.

Wydawnictwo MAC Edukacja rekomenduje książkę jako lekturę dla klasy I.