Książki polecane do biblioterapii
Zaczął się nowy rok szkolny i otrzymuję wiele pytań od o książki, które można wykorzystać na zajęciach z elementami biblioterapii.
W zakładce Książki na konkretne problemy znajdziecie tytuły, które mogą pomóc rozwiązać konkretny problem danego dziecka. Polecam je rodzicom, pedagogom i psychologom do indywidualnej pracy z dzieckiem.
Natomiast w kolejnych wpisach będę pokazywała książki, które świetnie sprawdzą się jako podstawa grupowych zajęć z elementami biblioterapii.
Przygotowałam gotowy zestaw na 40 tygodni roku szkolnego do pracy warsztatowej dla nauczycieli nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, pracowników świetlic i bibliotekarzy.
Książki do pracy w grupie
Polecam książki, które przetestowałam, prowadząc warsztaty biblioterapeutyczne w przedszkolach, świetlicach szkolnych i środowiskowych, bibliotekach, w szpitalu i w domu dziecka i książki, z którymi pracują zaprzyjaźnione biblioterapeutki.
Polecam książki, które:
- mają duży potencjał, jeżeli chodzi o różne aktywności dodatkowe (zabawy ruchowe, prace plastyczne itd.), które pomogą przepracować problem po lekturze tekstu.
- mają taką długość, żeby można było przeczytać je „na raz”.
Rozwój emocjonalny i społeczny dzieci
Wybrałam książki, które:
- wspierają rozwój emocjonalny i społeczny dzieci,
- poruszają tematy, które dotyczą każdego dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym np. dodają wiary we własne siły, uczą wytrwałości w dążeniu do celu, otwartości na inność, współpracy, obniżają lęk przed tym co nowe, nieznane.
Różne grupy wiekowe
Do zajęć z elementami biblioterapii najlepsze są książki wykorzystujące metaforę. Takie książki są wielowarstwowe (dają możliwość dokonywania różnych interpretacji) i wieloadresowe (odbiorca na każdym poziomie wiedzy i życiowego doświadczenia znajdzie w nich swój poziom odczytania tekstu).
Dzięki temu można wykorzystać te tytuły do pracy w różnych grupach wiekowych i na podstawie jednej książki prowadzić warsztaty na różne tematy.
Nie tylko tytuły
Polecenie zawiera nie tylko tytuły książek. Znajdziecie tam również:
- Wiek odbiorcy
- Liczbę stron
- Główny temat/poruszane zagadnienia
- Cel zajęć/pracy z książką
- Zarys fabuły
- Mocne strony/komentarz
- Dodatkowe aktywności/scenariusze
Nie tylko typowe bajki terapeutyczne
W zestawieniu nie uwzględniłam typowych bajek terapeutycznych (te bardzo łatwo znaleźć). Postanowiłam pokazać, że opowiadania psychoedukacyjne, psychoterapeutyczne i relaksacyjne to nie jedyne teksty, po które możemy sięgnąć podczas zajęć z elementami biblioterapii dla dzieci. Jest wiele książek, które nie zostały napisane specjalnie na potrzeby terapii, ale z powodzeniem mogą budować zasoby dzieci, pomagać im radzić sobie w sytuacjach emocjonalnie trudnych czy oswajać zjawiska wywołujące lęk.
Polecam również wpis Metody pracy z bajkami terapeutycznymi
Poniżej pierwsze trzy książki z zestawu. Kolejne będą się tu pojawiać sukcesywnie
1.
Autor, tytuł, wiek, liczba stron:
Hotel dla uczuć, Lidia Brankovic, Wydawnictwo Kropka, wiek 3+, 32 strony
Główny temat, zagadnienie, cel zajęć/cel pracy z książką:
RADZENIE SOBIE Z TRUDNYMI EMOCJAMI
Krótkie streszczenie:
Bohaterką jest dyrektorka hotelu, który odwiedzają różni goście. Jedni są mili, np. Spokój nigdy nie sprawia kłopotów, inni bywają uciążliwi — Smutek zawsze zalewa łazienkę. Jednak dyrektorka wie, że dla każdego trzeba przygotować miejsce i jak najlepiej go ugościć.
Na początku swojej pracy w hotelu managerka nie potrafiła postępować z trudnymi gośćmi: chciała, żeby jak najszybciej się wymeldowali i popełniała różne błędy. Próbowała przykładowo zamknąć Złość w malutkim odosobnionym kąciku, żeby nie przeszkadzała innym gościom, ale z czasem przekonała się, że najlepiej dać Złości przestrzeń, w której może się wykrzyczeń. Wtedy szybko sobie pójdzie. Teraz Złość dostaje największy pokój w hotelu!
Z biegiem lat dyrektorka nauczyła się obchodzić z każdym gościem. Wie, że nawet ci najbardziej wymagający są tylko przejazdem. Każdemu poświęca czas, z każdym rozmawia i dowiaduje się, czego potrzebuje. Wie już, że Smutek mówi bardzo cicho i trzeba się bardzo postarać, żeby usłyszeć, co chce nam powiedzieć, inaczej zostanie na bardzo długo. Wie też, że gdy w hotelu przebywa na raz zbyt wielu gości, to zawsze wprowadza się też Niepokój. Niepokój zawsze przychodzi pod inną postacią, ale dyrektorka już potrafi go rozpoznać.
Mimo że praca managerki hotelu dla uczuć bywa niełatwa, bohaterka nie zamieniłaby jej na żadną inną.
Czego uczy, co ważnego pokazuje, co możemy przekazać przy pomocy tej książki, co poćwiczyć:
„Hotel dla uczuć” Lidii Brankovic to książka, która — wykorzystując metaforę — uczy dzieci radzenia sobie z emocjami.
Doświadczenia dyrektorki Hotelu dla uczuć pokazują dzieciom, że:
- Istnieją uczucia miłe i te mniej przyjemne i każde trzeba przyjąć.
- Uczucia pojawiają się na chwilę i mijają (te najtrudniejsze też).
- Tłumienie emocji przynosi odwrotny skutek.
- Emocje przekazują nam różne istotne informacje.
- Można się nauczyć postępować z każdym uczuciem.
Po tym „szkoleniu” dziecko może zostać świetnym dyrektorem własnego hotelu dla uczuć.
Mocne strony/komentarz
Personifikacja uczuć sprawia, że emocje stają się dla dzieci czymś bardziej namacalnym i realnym.
Dzięki zastosowaniu metafory tekst jest wieloadresowy. Książkę można wykorzystać do pracy z maluchami, starszakami, a nawet dorosłymi.
Dzieci w wieku przedszkolnym zachwyci graficzna strona książki. Uczucia są zostały przedstawione jako stworki (każdy jest inny, mają różne kształty, kolory i rozmiary). Maluchy potrafią spędzić długie minuty, obserwując bohaterów.
Dodatkowe aktywności
Ta książka to idealny punkt wyjścia do rozmów z dziećmi o emocjach. Po lekturze można zapytać, jak one radzą sobie z „uciążliwymi gośćmi” albo zrobić burzę mózgów i wymyślić wspólnie sposoby na złość czy smutek.
Można też poćwiczyć rozpoznawanie uczuć na ilustracjach albo zaproponować rysowanie/budowanie z klocków/tworzenie z innych materiałów swojego hotelu dla uczuć.
2.
Autor, tytuł, wiek, liczba stron:
Zielony i Nikt, Małgorzata Strzałkowska, Piotr Fąfrowicz, Wydawnictwo Bajka, wiek 6+, 21 stron
Główny temat, zagadnienie, cel zajęć/cel pracy z książką:
LĘK PRZED TYM, CO NOWE, NIEZNANE, PRZED ZMIANĄ
Krótkie streszczenie:
W starej, wyschniętej studni na leśnej polanie mieszkał Nikt, który nigdy nie opuszczał swojej kryjówki. Każdy dzień Nikta wyglądał tak samo, a jego jedyną rozrywką było obserwowanie kawałka nieba, który był widoczny z dna studni. Nikt policzył, że księżyc widział już trzy tysiące sześćset pięćdziesiąt razy a promyki słońca trzy tysiące sześćdziesiąt razy. Ale całego słońca nie widział jeszcze nigdy. Nigdy nie widział też drzew rosnących wokół studni. I chociaż jego życie było samotne, smutne i monotonne, Nikt wmawiał sobie, że tak mu dobrze. Ale pewnego dnia do studni ktoś zajrzał. To Zielony – wielbiciel wszystkiego, co zielone – trawy, koniczyny, drzew a nawet … szpinaku. Zielony zaczął namawiać Nikta na spacer. Nikt początkowo wahał się – bał się wspinaczki po linie i tego, co go czeka na zewnątrz – ale Zielony dodawał mu otuchy i mocno trzymał linę.
Nikt szybko przekonał się, że warto było podjąć ryzyko. Zobaczył, jak wiele go omijało przez kurczowe trzymanie się bezpiecznej kryjówki. Świat poza studnią okazał się cudowny! Kiedy zachwycony Nikt podziękował Zielonemu, że zachęcił go do wyjścia, ten odpowiedział
„Och! To jeszcze nic! Dopiero się zdziwisz, kiedy wzejdzie słońce! Wiesz, trochę Ci zazdroszczę… To musi być wspaniałe, zobaczyć je po raz pierwszy!”
Nikt wrzucił linę na dno studni. Już nie będzie mu potrzebna!
Czego uczy, co ważnego pokazuje, co możemy przekazać przy pomocy tej książki, co poćwiczyć:
„Zielony i Nikt” to opowieść o tym, że lęki i przyzwyczajenia nas ograniczają, że wiele tracimy, gdy nie chcemy opuścić swojej strefy komfortu. A zmiany wcale nie muszą być złe.
Książka zachęca do przełamywania lęku przed nieznanym, do podejmowania wyzwań, i otwierania się na nowe.
Mocne strony/komentarz:
To kolejna książka bez górnej granicy wieku odbiorcy i tekst, który każdy może odczytać inaczej. „Zielony i Nikt” jest świetną propozycją dla dzieci nieśmiałych, wycofanych, albo dzieci, na które czekają nowe wyzwania (np. zaczynają edukację szkolną). Na podstawie książki można też przeprowadzić zajęcia biblioterapeutyczne skierowane do seniorów, którym wydaje się, że w życiu nie spotka ich już nic dobrego, że jest za późno na zmiany i marzenia.
Dodatkowe aktywności/scenariusze:
Na podstawie książki powstało wiele scenariuszy biblioterapeutycznych np. w numerze Biblioterapeuta nr 2/2015 opublikowano scenariusz „Nie taki diabeł straszny…” i „Czy świat jest ciekawy, czy pełen obaw?” (dla dzieci 12+), a w czasopiśmie Biblioterapia w szkole (dodatek do Biblioteka w szkole) 10.2016 znajdziecie scenariusz pod tytułem „Gdybym miał marzenia. Dlaczego warto zawsze marzyć?” (skierowany do młodzieży w wieku 17+).
3.
Autor, tytuł, wiek, liczba stron:
Kropka, Peter H. Reynolds (tekst i ilustracje), Wydawnictwo Mamania, wiek 5+, 28 stron
Główny temat, zagadnienie, cel zajęć/cel pracy z książką:
WIARA W SIEBIE, WE WŁASNE SIŁY, WYTRWAŁOŚĆ W DĄŻENIU DO CELU
Krótkie streszczenie:
Vashti siedzi przed pustą kartką. Lekcja plastyki już się skończyła, a ona nic nie narysowała. Nie narysowała, bo jak twierdzi, nie potrafi rysować.
„Postaw tu kropkę i zobaczymy, co się stanie” – zachęca dziewczynkę nauczycielka.
Przekonana o braku talentu plastycznego Vashti ze zniecierpliwieniem stawia znaczek, podpisuje kartkę i pospiesznie opuszcza klasę. Ku jej zdziwieniu nauczycielka oprawia jej rysunek w ozdobną ramkę i wiesza na ścianie. Widok swojej pracy na ścianie klasy pomaga dziewczynce uwierzyć w swoje możliwości, odkryć pokłady kreatywności, o które na ostatniej lekcji nawet się nie podejrzewała, i dodaje energii do namalowania jeszcze piękniejszych rysunków.
Okazuje się, że Vashti potrafi malować kropki malutkie i ogromne, czerwone, niebieskie, a nawet fioletowe. Udaje jej się też stworzyć kropkę, wcale jej nie malując! Malowanie sprawia dziewczynce wielką przyjemność, a wystawa jej prac okazuje się prawdziwym sukcesem.
Kiedy nasza artystka zauważa przypatrującego się jej pracom chłopca, namawia go do namalowania własnego dzieła.
No coś ty! Nie umiem narysować prostej kreski nawet przy pomocy linijki! – broni się chłopiec.
To pokaż! – nie odpuszcza bohaterka.
Vashti, w którą uwierzyła mądra nauczycielka, chce teraz pomóc koledze odkryć drzemiący w nim potencjał.
Czego uczy, co ważnego pokazuje, co możemy przekazać przy pomocy tej książki, co poćwiczyć:
Dzieciom dodaje wiary w siebie, pokazuje, że warto podejmować wyzwania i nie poddawać się. A rodzicom i nauczycielom przypomina, jak wielkie znaczenie ma pochwała, jak ważne jest docenianie wysiłków dzieci.
Mocne strony/komentarz:
Książka stała się światowym bestsellerem, zdobyła mnóstwo nagród i wyróżnień i była inspiracją do ustanowienia Międzynarodowego Dnia Kropki. 15 września nauczyciele, bibliotekarze i pracownicy instytucji kulturalnych organizują różne działania, które zachęcają dzieci do próbowania własnych sił w różnych dziedzinach, poznawania swoich mocnych stron, odkrywania talentów.
Dodatkowe aktywności/scenariusze:
Uczestnicy Dnia Kropki zakładają ubrania w kropki, tworzą prace plastyczne, piszą opowiadania i wiersze zainspirowane kropką, kręcą filmiki, grają w matematyczne i językowe gry z kropką w roli głównej, organizują pokazy talentów itd. Wiele inspiracji znajdziecie na stronach: http://www.thedotclub.org i http://kropka-dot.blogspot.com
